کاملترین مجموعه فرهنگ لغت کوچه بازاری مردم ایران قسمت نهم

حلال و حرام کردن-پای بند نبودن به دستورات شرعی

با کرم الکاتبین بودن حساب کسی-گرفتار وضعی شدن که فقط خدا می تواند آدم را نجات بدهد

چار چنگولی-سفت و محکم-با دست ها و پا ها

خرده فرمایش-فرمانی که از فرمانده ی نالایق و کوچک تر صادر شود-دستور بی جا

برق از چشم کسی پراندن-سخت ترسانیدن

دزد سر گردنه-کاسب نادرست و گران فروش

خوش محضر-شیرین سخن-خوش مجلس

بغل پر کن-دختر یا زن چاق

بار سرکه- ترش ابرو

اسب چپ با همدیگر بستن-با هم کینه و دشمنی داشتن

 

تخسی-شیطنت-شرارت-ناقلایی

دست به آب رسانیدن-به دستشویی رفتن-به توالت رفتن

خِرخِره-حلق-حلقوم

پیاله فروش-میخانه چی

دست آویز-بهانه-مستمسک-عذر

خوش خرید-کسی که چانه نمی زند و نقد معامله می کند

 

 

خود را خراب کردن-خود را کثیف کردن

بسلامت-همراه با تندرستی-تندرست-در پاسخ به خداحافظی گفته می شود
ساییدن دندان ها به یکدیگر به هنگام خشم یا در خواب

ازخداخواسته(آرزومند، مشتاق)

چس نفسی-پر حرفی-روده درازی
خمیازه کشیدن-دهن دره کردن

از آب درآوردن(عمل آوردن، انجام دادن)
حرف تو حرف آوردن-سخن کسی را قطع کردن-مطلب دیگری را پیش کشیدن

خدا وکیلی-صادقانه-راست و درست

آب کردن(جنس نامرغوب را فروختن)

در پاسخ به زنگ تلفن یا خانه می‌گویند (یعنی می‌شنوم)

دور از شما ب-لانسبت
دست به دهن رسیدن-چیزی اندک ولی کافی برای معاش داشتن

پاورچین-آرام و بی صدا راه رفتن

دار و ندار-کل دارایی-تمام هستی

جشنواره-جشن فزهنگی-فستیوال

دزدی گرگی-دله دزدی

با یک دست چند هندوانه برداشتن-در آن واحد چند کار انجام دادن

رنجیده کردن-آزرده ساختن-رنجانیدن

از پشت کوه آمدن(بی‌خبر از آداب و رسوم بودن، دهاتی بودن)

حلال بودی-نگا. حلال به زنده ای

ختم شدن-پایان گرفتن

چشم غره رفتن-نگاه خشم آلود کردن

خواهی نخواهی-نگا. خواه و ناخواه

چله داری کردن-مراسم عزای چهلم کسی را به پا داشتن

آغبانو(لقبی برای زنان محتشم و بزرگ)

زین کردن گربه ی کسی-کسی را به زحمت انداختن-کسی را گرفتار دردسر و ناراحتی کردن

 

استکانی زدن-می‌خوارگی اندکی کردن

جِرم-ته نشست هر چیز-آن چه از دود چسبنده بماند

پیاده رو-دو سوی خیابان یا کوچه که محل گذر پیادگان است

خونسرد-آرام-بی خیال

حرف خود را به کرسی نشاندن-نظر خور را به کسی قبولاندن یا تحمیل کردن

بر ملا شدن-آشکار گشتن

برچسب زدن-تهمت زدن

پیسی-بد رفتاری-آزار

آب نخوردن(درنگ نکردن)

 

امان دادن(کسی را پناه دادن، از گناه کسی گذشتن)

دست بلند کردن-بالا بردن دست به نشانه ی آمادگی پاسخ گویی-اعلام رای و نظر

 

دنگ دنگ-صدای برخورد دو چیز سخت به هم

پس دیدن هوا-اوضاع را نامساعد دیدن-احساس خطر کردن

رد پا-جای پا-اثر
دَم کشیدن-رسیدن و پختن چای-برنج و مانند آن ها
 

خشت مال-دروغ گو-لاف زن

تخم چیزی را برانداختن-ریشه کن ساختن

دست من و دامن تو-دستم به دامنت

از بی‌کاری مگس پراندن-بی‌کار و بدون سرگرمی ماندن

اَنف کسی معیوب بودن(ابله بودن، خل بودن)

زبان کسی را موش خوردن-سکوت کردن-با وجود ضرورت سخن نگفتن

حرف نشنو-خیره سر و یکدنده

تمام عیار-کامل-خالص-بدون نقص

برای کسی آش پختن که یک وجب روغن داشته باشد-زمینه ی تنبیه و گوشمالی برای کسی آماده کردن

 
پا را توی یک کفش کردن-پافشاری کردن روی عقیده ی خود-لج کردن

حاج بادام-گونه ای شیرینی از آرد و بادام و شکر

از سر دست-کار یا سخنی که فورا و بدون تامل بکنند یا بگویند

خورده برده-ملاخظه و پروا
دور و بر-اطراف-پیرامون

چای صاف کن-وسیله ای نوردار برای صاف کردن چای به هنگام ریختن به استکان یا فنجان

چرند و پرند-پرت و پلا-حرف های مزخرف

حرف انداختن-در سخن کسی دویدن

 
به سر کسی زدن-ناگهان فکری به سر کسی آمدن-عقل خود را از دست دادن

جن بو داده-نوعی دشنام است

دور پرواز-پرواز کننده تا فاصله های بسیار

 
بی سر و پا-پست-فرومایه

دل قرصی دادن-اطمینان خاطر دادن
اُرُسی-کفش

جوخه ی آتش-جوخه ای که مامور تیراندازی است

پته ی کسی را روی آب انداختن-راز کسی را فاش کردن-کسی را رسوا کردن

دستگیره ی خطر-وسیله ای حلقه مانند در قطار برای بازداشتن قطار از حرکت به هنگام خطر

 

دستی دستی-به دست خود-آگاهانه-عمدی

دَم پهن-نوعی انبر دست که نوک پهن دارد

خودرنگ-دارای رنگ طبیعی

اوراق-قراضه-اسقاط-ازکارافتاده

 

بد بیاری-بد شانسی-ناسازگاری بخت-چپلی

جا خالی دادن-در بازی هایی مانند والیبال و فوتبال توپ را به جایی انداختن که دست یازیگر حریف به آن نرسد

برق از کسی پریدن-سخت ترسیدن-جا خوردن
پر و بال-امکان-فرصت

جزوه دان-آن چه که دفترچه و کتابچه را در آن می گذارند

جی جی باجی-صمیمیت بسیار زیاد ولی غیر واقعی
خواب و بیداری-در حالت بین بیداری و خواب
چرت زدن-گرفتار غلبه ی خواب بودن

بی اُرس و پرس-بی مقدمه

خواب و بیداری-در حالت بین بیداری و خواب
حرام خور-کسی که پای بند به حلال و حرام شرعی نیست-کم فروش-ربا خوار

تبریک گفتن-خجسته باد گفتن-دعای برکت کردن

تن به کار دادن-زیر بار کار و مسئولیت رفتن-برای کار آماده شدن
حساب سوخته-بدهی قدیمی

اداره بازی(پرداختن بیش از حد به تشریفات زاید اداری)

ته کیسه-آن چه که پس از دادن خرج ها در ته جیب و کیسه به جا می ماند

ریزه پیزه-کوچک اندام-ریز نقش

پیزه شُل-آن که شکمش روان باشد-ضعیف-سست

تمام و کمال-کامل-به تمامی
خرج دادن-مهمانی دادن در جشن های دینی یا ایام سوگواری

حرام شدن-بی فایده شدن-بی نتیجه شدن

 

زن آمدن-دشنامی در مقام تحقیر و ریشخند
 

بغل دست-کنار دست-پهلوی دست

دال به دال-پشت سر هم

خوشایند-مطبوع-پسندیده

خون کسی از خون دیگری رنگین تر بودن-همسان و هم ارز نبودن-کسی بر کسی ترجیح داشتن

چل نکه-پارچه ای که از انواع پارچه های بریده شده سر هم دوخته شده باشد

از دل و دماغ افتادن(شور و نشاط خود را از دست دادن، بی‌حوصله شدن)

دهن کسی را آب انداختن-کسی را به طمع انداختن-میل شدید در کسی ایجاد کردن

بی فکر-لاابالی-بی قید

داو-نوبت بازی

زبان زرگری-زبانی قراردادی که گروهی در میان خود بدان سخن گویند و دیگران آن را نفهمند

ابرو فراخی(خوشدلی، گشاده‌رویی)
خیس شدن-تر شدن

دست کسی را خواندن-یه اندیشه و نقاط ضعف کسی پی بردن

آتو-بهانه-دستاویز-نقطه‌ضعف

بستن خود به کسی-خود را به کسی منتسب کردن
پی آتش آمدن-زیاد نماندن-زود برگشتن

افسار کسی را شل کردن-به کسی آزادی کمی دادن

تلمبار- تل انبار

پنجه ی ابوالفضل-ورقه ی برنجی یا نقره ای که به شکل کف دست و انگشتان بریده شده است

خر کریم را نعل کردن-رشوه دادن-راضی کردن

خاک تو سری-مصیبت زدگی-گرفتاری-بدبختی

از چیزی زدن(از مقدار چیزی کسر کردن)

راه افتادن-آغاز راه رفتن کودک-آغاز به کار کردن-روشن شدن دستگاه-رونق یافتن کسب و کار

خر پول-دارای پول زیاد-تروتمند

دمیدن توی لوله ی شیپور-خوابیدن و خرناس کشیدن

 
حرام شدن-بی فایده شدن-بی نتیجه شدن

 

دل دار-دلیر-شجاع-معشوق

پا سوخته ی کسی شدن-عاشق کسی شدن-زیان بردن به علت دوستی با کسی

چرت کسی را پاره کردن-ناگهان کسی را از خواب بیدار کردن

بد عنق-کج خلق-بد اخلاق

چله ی بزرگ-چهل روز میان هفتم دی ماه و شانزدهم بهمن

زیپو کسی را زدن-از کار برکنار کردن-معزول کردن

حال آمدن-بهبود یافتن-سرحال شدن-چاق شدن

توپ و تشر زدن-سخنان درشت به کسی گفتن-بر سر کسی فریاد زدن

آستین‌سرخود-هر چیزی که وسیله‌ی کاربردش همراهش است

خانه شاگرد-پسربچه ی خدمت گزار در خانه

ریغماسی-ضعیف و مردنی-مریض و کم مقاومت

پشت هم انداز-حقه باز-حیله گر

خام شدن-فریب خوردن-اغفال شدن

باعث و بانی-عامل-محرک-سبب-حامی
چیز سرش بشو-آدم چیز فهم
جبهه ی جنگ-میدان جنگ

افسارسرخود(خود‌رای، افسارگسیخته)

زنده بلا، مرده بلا-کسی که هم در زندگی و هم پس از مرگ موجب زنج و آزار مردم است

دیزی دِهناری-آدم بی ظرفیت و کم طاقت

دست به سینه ایستادن-در نهایت ادب و آماده ی فرمان ایستادن

بلایی به روز کسی آوردن-به کسی آزار سخت رساندن

آب به آسیاب کسی ریختن-با زحمت خود سود دیگری را فراهم کردن
خوش نقش-خوش اقبال-پارچه یا قالی که نقش های زیبا دارد

خرابی کردن-نگا. خرابی بالا آوردن

خر لنگ خود را به منزل رساندن-با وجود سختی کار را به پایان رساندن

چوبک-خرده های چوب که برای شستن لباس به کار می رود

خنج انداختن-پنجول انداختن-خراشیدن پوست دیگری با ناخن

خرج برداشتن-پول لازم داشتن

تو هچل افتادن-به دردسر افتادن-دچار مشکل شدن

جر و بحث-مجادله ی شدید گفتاری

جوغ-جوی آب

 
درجه دار-درجه های نظامی پایین تر از سروان
بار گردن کسی گذاشتن-کاری را به زور و اصرار به عهده ی کسی گذاشتن

پشت پا-فنی از کشتی برای انداختن حریف

پی جوری کردن-پی جویی کردن-دنبال نمودن

خوش پنجه-آن که آلات موسیقی را نیکو می نوازد

اهل هیچ فرقه‌ای نبودن(به کارها و چیزهایی که ناباب شمرده می‌شوند معتاد نبودن)

به هوای کسی-به آرزوی کسی-به سودای کسی

دان دان-متفرق و پراکنده

زیگزاک رفتن-به چپ و راست پیچیدن-مستقیم نرفتن
ژورنال-مجله ی ویژه ی چیزی

دل پَر زدن-بسیار مشتاق بودن

چوب دو سر طلا-منفور از هر دو طرف-از این جا مانده و از آن جا رانده

پیزی-مقعد-نیروی مقاومت و پشتکار

 

 
فال بد زدن

 

 

دیر دم-آن چه که دیر دم می کشد

آتشِ بسته(طلا)

رنگ-حیله-نقشه-تدبیر

 

 

دُم کسی را گرفتن-از کسی پی روی و تقلید کردن-کسی را رها نکردن

از خیر چیزی گذشتن(از چیزی صرفنظر کردن)

پای خود را جای پای دیگری گذاشتن-از کسی تقلید کردن

بلا نسبت-دور از جانب شما

زنکه-لفظی توهین و تحقیرآمیز به زن

پشت چشم کسی باز ماندن-انگار نه انگار-برای کسی فرقی نداشتن

بد ریخت-بد شکل-بد هیکل-بد قواره

خوشا به حال ماهی-خیلی تشنه ام

ختم گرفتن-نگا. ختم گذاشتن

دماغ-حال و حوصله-رغبت-علاقه-کبر و خودپسندی-مُف-خلط بینی
ابرو تنگ کردن-ناز و غمزه نمودن-افاده و بی‌اعتنایی کردن

خوش لباس-نگا. خوش پوش

از تو چه پنهان-راستش را بخواهی

بی سر و ته-بی معنی-بی هوده-بی نظم

خر پول-دارای پول زیاد-تروتمند
انگشت رساندن-دست‌درازی کردن-دست زدن
حمامی-گرمابه دار

 
پدر سوخته-بد سرشت-بسیار زرنگ و رند

دو ترکه سوار شدن-دو پشته سوار شدن

پس رفتن-عقب رفتن

بچگی کردن-بیخردانه

زنجیر زن-کسی که در ماه محرم به پشت خود زنجیر می زند
فرسوده و خراب شدن

پا را توی یک کفش کردن-پافشاری کردن روی عقیده ی خود-لج کردن

اَل اَمان(زینهار، پناه بر خدا)
درد-نفرینی مانند کوفت-زهرمار-مرض

باب دهان-موافق سلیقه-مطابق میل-خوشایند

پشم و پیله-ریش

چراغ پیه سوز-چراغی فتیله ای که سوخت آن از پیه بود

جا خالی دادن-در بازی هایی مانند والیبال و فوتبال توپ را به جایی انداختن که دست یازیگر حریف به آن نرسد

عینک ذره بینی بسیار قوی

چرخی-کبوتری که در آسمان معلق می زند-کسی که روی چرخ و گاری چیزی می فروشد

چتوَل-یک چهارم

اسباب زحمت(کسی یا چیزی که موجب دردسر و آزار شود)

با کسی بحث و مجادله کردن

تفنگ سر پر-تفنگی که باروت و گلوله را از سر لوله به درون تفنگ می گذاشتند و با سمبه آن ها می فشردند
زیر کاسه نیم کاسه بودن-در کاری رازی پنهان بودن-مکر و حیله ای در کار بودن

جِغله-آدم کوچک و ریزاندام ولی زرنگ و ناقلا

به لعنت خدا نیارزیدن-دارای هیچ ارزشی نبودن-به هیچ نیارزیدن-مفت نیارزیدن

به لجن کشیدن-مفتضح کردن-رسوا و بی آبرو کردن

پُر توپ-خشمگین

توی کوک کسی یا چیزی رفتن-کسی یا چیزی را زیر نظر داشتن- توی نخ چیزی رفتن

به دهان ها افتادن-فاش شدن-بر سر زبان ها افتادن

چوغ-چوب

پیش خور-از پیش گرفتن حقوق مقرری

 
تیپا کردن-با اردنگی بیرون کردن

دقه-دقیقه

 

راه بندان-حالت بسته بودن راه-قطع رفت و آمد

پیاده رو-دو سوی خیابان یا کوچه که محل گذر پیادگان است

با یک دست چند هندوانه برداشتن-در آن واحد چند کار انجام دادن

خوش پنجه-آن که آلات موسیقی را نیکو می نوازد

آدم شش‌درچهار(شخص کوچک اندام و ریزنقش)

رضا ترکی-پارچه ی ابریشمی یزدی که در مشهد به آن علی شیر خدا می گویند.

پِق-صدای خنده ی ناگهانی

آفتاب‌رو(جایی که آفتاب بر آن بتابد)

تخم حرام-حرام زاده-شرور-شیطان

خرد نکردن تره برای کسی-کم ترین اهمیتی برای کسی قایل نشدن

جِغله-آدم کوچک و ریزاندام ولی زرنگ و ناقلا

از حساب پرت بودن(در اشتباه بودن)

پیش پا افتاده-کم ارزش-حقیر-معلوم-آشکار
خشکه بی آب-نوعی فولاد که آهن و چدن را با آن می تراشند

به هدر دادن-تلف کردن-تباه کردن-از دست دادن

زیر سر کسی بلتد شدن-با کسی سر و سری داشتن-تحریک شدن

 

چشم و چار کسی را درآوردن-بک کسی کینه ورزیدن

داش-لوطی-مشدی

 

پیشکار-رییس دارایی شهر یا استان

دست خالی برگرداندن-نا امید کردن-پاسخ رد دادن

خم گرفتن-فنی از کشتی

چشم کسی را دزدیدن-هنگام غفلت کسی کاری را انجام دادن یا چیزی را برداشتن

حیوان-نوعی دشنام به کسی که کاری را از روی بی شعوری کند

از بی‌کفنی زنده بودن-بی‌نهایت فقیر و نیازمند بودن

چپاندن-چیزی را به زور و فشار در چیز دیگری جا دادن-تپاندن

جواب دوپهلو-جواب نامشخص و مبهم

خم به ابرو نیاوردن-رنجی را تحمل کردن

آتش‌بیار معرکه-فتنه‌انگیز میان دو دشمن

رج کردن-رج بستن

 

دلجور-همدل

خرده فروش-فروشنده ی اجناس در اندازه های کم

از کرگی دم نداشتن خر(نهایت پشیمانی و انصراف از ادامه‌ی کاری)
بازرسی-بررسی و کنترل

 

زیر پِل کسی را زدن-کسی را راندن و دور کردن

حکم حکم نادر و مرگ مفاجا-حکم صد در صد لازم الاجرا

 

تق و پوق-سر و صدا-بگیر و ببند

جیره خوار-کسی که از جایی یا کسی جیره و مزد دریافت می کند-مامور

خرج شدن-مصرف شدن-به کار رفتن

 

دروغ درآمدن-معلوم شدن که دروغ است
تیغ زدن-باج گرفتن-پول گرفتن و پس ندادن-جیب کسی را خالی کردن
چوب بست-داربست چوبی-چوب بندی

برج زهر مار-بسیار خشمگین-بسیار اندوهناک

پِندِر-لوازم فرسوده و ناچیز و کم بها

پَرت-بی معنی-مزخرف-دور افتاده-خلوت

چاک دهن را چفت کردن-بستن دهان-سکوت کردن
خَرخَری کردن-حرکات ابلهانه از خود درآوردن-خل بازی درآوردن
الانه-همین حالا-هم اکنون

دلخور شدن-گله مند شدن-ناراضی شدن

دَم کشیدن-رسیدن و پختن چای-برنج و مانند آن ها

خدا نکرده-امیدوار این طور نباشد

از دهان مار بیرون آمدن-هیچ کجی در کسی نبودن-راست بودن

روی چشم-اطاعت می شود !

به هر دری زدن-جستجوی فراوان کردن-به هر جا و هرکس متوسل شدن

از دور دستی برآتش داشتن-آشنایی سطحی و ناکافی با چیزی داشتن
از گرد راه رسیده-تازه‌وارد-هنوز به کار دیگری نپرداخته

چشم چرانی-هرزه نگاهی-به رن و دختر مردم نگاه کردن

آقا بالاسر(امر و نهی کننده و مراقب)
اما توی کار آوردن(شک و تردید درست کردن، اشکال‌تراشی کردن)

زیر چاقی-مهارت

درآوردن دلی از عزا-پس از مدت ها گرسنگی غذای مفصل و مطبوعی خوردن-به خوشی و راحتی ساعتی را گذراندن

روغنی-آلوده به روغن

چشم زخم میرزا مهدی خانی-شکست بزرگ

از آب درآمدن(نتیجه دادن، تربیت شدن، روشن شدن حقیقت)

جلبی-حقه بازی-فاحشگی

آواز کوچه‌باغی(آوازی که جاهل‌ها می‌ خوانند و یکی از گوشه‌های دستگاه شور است)

آمد-فرخندگی-خوش‌قدمی

جان کندن-رنج بسیار بردن-با سختی فراوان کاری را انجام دادن

چوق-چوب-تومان

دور اندیش-پایان نگر-پیش بین-عاقبت اندیش

دولاب-گنجه-کمد-قفسه

انداختن پشت گوش-سهل‌انگاری کردن-دیر انجام دادن-کوتاهی کردن

بشور و بپوش-جامه ای که پس از شسته شدن نیازمند اتو شدن نیست

آب بستن در چیزی-آبکی و رقیق کردن

خبرنگاری-کار خبرنگار

پیش فنگ-جلوی رو قراردادن تفنگ به طور عمودی

آسمان گرفتن-فراگرفته شدن آسمان با ابر یا مه

آلکلی-معتاد به الکل

چیلک دان کسی را تکاندن-کسی را وادار با افشای رازش کردن

آدم بی‌خود(بی‌شخصیت و بی‌معنی)

چپ بودن-چپ دست بودن-لوچ بودن-مخالف یودن
از زیر کار در رفتن-تن زدن و نپذیرفتن کاری-کار را جدی نگرفتن

دستک دمبک درآوردن-پاپوش دوختن-اشکال تراشی کردن

پس انداختن-جمع کردن پول-بچه به دنیا آوردن-به عقب انداختن

خاطر جمع بودن-مطمئن بودن-یقین داشتن

زبان باز کردن-توانایی گفتار پیدا کردن