راه آهن سالِخارد-ایگارکا؛ جاده ی مرگی که به دستور استالین احداث شد

در دور و بر شهر سالخارد (Salekhard)، مرکز منطقه خودمختار یامال نِنِتز (Yamal Nenets) در کشور روسیه باقیمانده هایی از خط راه آهن بدنام سالخارد-ایگارکا (Salekhard–Igarka Railway) قرار داره که معمولاً اونو با نام «راه آهن مرگ»، «جاده مرگ» و «جاده مردگان» می شناسن.

این خط راه آهن ۱٫۳۰۰ کیلومتری قرار بود بخشی از طرح راهسازی بزرگ استالین به نام «شاهراه بین قطبی» (Transpolar Mainline) باشه که قرار بود با عبور از شهرهای اینتا (Inta)، مرکز منطقه خودمختار  کومی (Komi Autonomous Republic) و با عبور از سالخارد و ایگارکا بخشای غربی و شرقی سیبری رو به هم وصل کنه.
این راه آهن هیچ وقت تکمیل نشد با این وجود ده ها هزار کارگری که به کار اجباری در این پروژه گماشته شده بودن جون خود رو از دست دادن.

بیشتر این کارگران از زندانای سیاسی سیبری واسه کار روی خط آهن به این منطقه اعزام شده بودن. دلیل زندانی شدن این افراد همیشه «توهین سیاسی» (political offense) اعلام می شد و عبارت «توهین سیاسی» هر عملی از دیر به سر کار رفتن یا نوشتن یه شعر سیاسی تا دزدیدن چغندر واسه سیر کردن شکم بچه های گرسنه رو شامل می شد.
حتی سربازان روسی که یه مدت رو در اسارت نیروهای آلمانی گذرونده و به هر ترتیب موفق به برگشت به کشور خود در اتحاد جماهیر شوروی قبلی شده بودن هم در این زندانا نگهداری می شدن.

از این زندانیان سیاسی بیچاره همیشه با عنوان «دشمنان خلق» (enemy of the people) یاد شده و به اردوگاهای کار اجباری و زندانای مخوف سیبری منتقل می شدن که در اون جا تحت شدیدترین و غیر انسانی ترین شکنجه ها و رفتارها قرار داشتن.

نقشه اولیه این بود که یه لنگرگاه در شهر سالخارد و روی رودخانه اُب (Ob River) ساخته شده و تدارکات و تسلیحات از کارخانه های غرب سیبری مانند کارخانه های بزرگ نیکل در نوریلسک (Norilsk) از راه رودخانه به شرق سیبری منتقل شه.
وقتی که مشخص شد کشتیای بزرگ نمی تونن در عمقِ کمِ دهانه رود اُب حرکت کنن تصمیم دولت بر اون شد که لنگرگاه رو در شهر ایگارکا و در ساحل رود ینیسی (Yenisey) ساخته و شهرهای سالخارد و ایگارکا از راه راه آهن به هم وصل شن و در ادامه این خط راه آهن به سمت شمال شرقی کشیده شده و به خط آهن سراسری سیبری ملحق شه.

با این وجود هیچ ضرورتی واسه کشیدن این خط راه آهن نبود و تنها هدف استالین از ساختن این راه آهن تسلط بر قطب شمال بود. کارخانه های سیبری هم بدون این خط راه آهن خوب و بدون کوچیک ترین مشکلی با خطوط راه آهن موجود تغذیه شده و منطقه یامالو ننتز هم ساکنان چندانی نداشته و هیچ احتیاجی به کشیدن خط آهن دیگری واسه اون نبود.

با این وجود ساخت این راه آهن در سال ۱۹۴۷ شروع شد.

اردوگاهای کار اجباری سیبری کارگران مجانی و بی ارزش لازم استالین واسه انجام پروژه های جاه طلبانه اش رو در اختیار ایشون قرار می دادن. براساس گزارشا بین ۸۰٫۰۰۰ تا ۱۲۰٫۰۰۰ زندانی سیاسی در ساخت این راه آهن مشارکت داشتن و حتی بعضی منابع تعداد اونا رو تا ۳۰۰٫۰۰۰ نفر هم برآورد می کنن.

شرایط کاری در این پروژه بسیار غیرانسانی و غیر قابل تحمل بود. در فصل زمستون بعضی وقتا دما تا ۶۰ درجه زیر صفر می رسید و سوز سرما و کولاک به مغز استخون هم می رسید. پشه، حشرات موذی و انگلا هم در فصل گرم سال مریضی و در آخر مرگ رو واسه کارگران نگون بخت به ارمغان می آوردن. بهای زندگی بسیار ارزون و کتک کاری کارگران ضعیف چیزی عادی بود. در اینجور شرایط سختی تنها اون دسته از کارگران که خود رو با شرایط وفق می دادن می تونستن زنده بمونن.

کارگران هیچ وقت نمی تونستن به شکل موثر و دلخواه بر زمین سرد و یخ زده منطقه پیروز شده و به خاطر همین هیچ وقت لوازم مربوط به خط آهن به درستی و به اندازه کافی در زمین قرار نمی گرفتن. کمبود دستگاه های مکانیکی، پشتیبانی به درد نخور و لوازم کم و کمبود وسایل لازم نشون می داد که کیفیت پایانی کار انجام گرفته بسیار پایین میشه. پلای احداث شده خیلی سریع فرسوده شده و فرو می ریختند و آب باران خاکریزهای احداث شده رو می شست و با خود می بره و موریانه هم به جون چوبای به کار رفته در خط راه آهن افتاده بود.

ساخت این راه آهن در سال ۱۹۵۳ و بعد از مرگ استالین متوقف شد.
تا اون زمان جمعاً بیشتر از ۶۹۸ کیلومتر این خط آهن ساخته شده که هزینه اون بالغ بر ۴۲ میلیارد روبل روسیه (حدود ۱۰ میلیارد دلارِ اون زمان) برآورد می شد.

از اون جایی که هیچ وقت مرگ و میر کارگران در این جور پروژه ها ثبت نمی شد نمیشه تعداد کشته شدگان در بین ساخت این راه آهن رو به طور تقریباً دقیقی برآورد کرد اما بعضی ادعا می کنن که بیشتر از یه سوم کارگرانی که از اردوگاهای کار اجباری در سیبری در این پروژه شرکت داشتن جون خود رو به دلایل جور واجور از دست دادن.

در سال ۲۰۱۰، بخشی از این خط آهن که از ایگارکا تا نوریلسک کشیده شده بود با مسافتی به طول ۲۲۰ کیلومتر واسه انتقال نیکل و نفت بازسازی شد.
اسم این خط راه آهن به «خط عرضی شمالی» (Northern Latitudinal Route) تغییر کرده و در سال ۲۰۱۵ به استفاده رسید.