کامل ترین مجموعه فرهنگ لغت، اطلاحات و تمثیل های کوچه بازاری مردم ایران قسمت دهم

درزن-دوجین-دوازده تا از چیزی

آس و پاس-در نهایت تهیدستی-بینوا-مفلس

آب و خاک-میهن-دیار

بچه گولزنک-غیر واقعی-بی ارزش
ددم وای-وای پدرم-برای اظهار تاسف یا مزاح و شوخی گفته می شود

چرخیدن در روی یک پاشنه-تغییر نکردن وضعیت-گذشتن وضع به منوال سابق

پشت پا-فنی از کشتی برای انداختن حریف

پا منبری کردن-دنبال حرف کسی را گرفتن-درباره ی سخن کسی توضیح دادن

خوشگلک-با خوشگلی اندک
دست اندر کار شدن-آغاز به کاری کردن

از پا در آوردن(سخت فرسوده و از کار افتاده کردن)

 

زرد آلو عنک-نوعی زردآلوی نامرغوب و ترش

دُنگی-دانگی

داش-لوطی-مشدی

چمچاره-در پاسخ به پرسش احمقانه می دهند

خورند-لایق-درخور-به اندازه ی-طرفیت
بلند کردن-دزدیدن-بیدارکردن از خواب-تور کردن

چندش-لرزش ناگهانی بدن-حالت نامطبوع

روی شکم سیری-بدون تعهد-از سر بی خیالی

از تک و تا نینداختن خود(از رو نرفتن، جا نزدن، خود را نباختن)
باز نشسته ک-سی که بدلیل پیری و یا علل دیگر از کار کردن دست کشیده است و حقوقی دریافت می کند

آبستن فرزندکش-دنیا-روزگار

دیر دم-آن چه که دیر دم می کشد

در دهان افتادن چیزی-مشهور شدن چیزی-فاش شدن-رسوا شدن

زیر دریایی-کشتی جنگی که می تواند در زیر آب حرکت کند

رو-وقاحت-دل و جرات-پوشش
پشت نویسی-نوشتن در پشت سند یا حواله برای انتقال آن به دیگری

بیراهه-راه میان بر ولی دشوار

چشم چرانی-هرزه نگاهی-به رن و دختر مردم نگاه کردن

خاله شلخته-زن شلخته و بی احتیاط
بیرونی-مقابل درونی-جایی از خانه که مردان و خدمتگزاران مرد می نشینند
خوش پنجه-آن که آلات موسیقی را نیکو می نوازد

دست به دهن-کسی که به اندازه ی مخارجش درآمد روزانه دارد-آدم کم درآمد و تهی دست

جانب کسی را گرفتن-از کسی پشتیبانی کردن
خواب و بیداری-در حالت بین بیداری و خواب

بازو دادن-یاری دادن

پف کرده-بادکرده-ورم کرده

جُستن-چیز گمشده را یافتن

بله قربان-در حالت احترام در جواب مثبت می گویند-مجازا به معنی تملق است
آب لمبو-چلانده‌شده-فشرده

 

خوش لباس-نگا. خوش پوش

چسش دادن کاری را-لفت و لعاب دادن-بیش از اندازه مهم وانمود کردن

تشر تو شور کردن-هرت و پورت کردن

از آن نمد کلاهی به کسی رسیدن(بهره بردن از چیزی، نصیب بردن)

آب در چشم نداشتن-شرم و حیا نداشتن

اهل دود-سیگاری

رج بستن-به ردیف کردن-دسته کردن

دنیا دیده-آزموده-سرد و گرم چشیده

بی کتاب-بی پیر-کار دشوار-بی دین-کافر

رتوش-دستکاری و آرایش عکس

زبان تلخی-درشت گویی-گفتار خشن

رمباندن-خراب کردن

بیسار-فلان

خروار-کنایه از مقدار زیاد
تسمه از گرده ی کسی کشیدن-کسی را به سود خود بی رحمانه به کار واداشتن

باریک-دقیق-حساس

برخورد کردن به رگ غیرت کسی-ناگوار آمدن حرفی یا کاری-گران آمدن-احساس اهانت کردن

دنده نهادن-قبول کردن-رغبت کردن

دل فرو ریختن-سخت وحشت کردن-بسیار ترسیدن

استخوان‌بزرگ-شخص دارای اصل و نسب

 
دست آویز-بهانه-مستمسک-عذر

چانه-گلوله ی خمیر نان

دو لا-دو لایه-دو تا-خمیده

رو راست-پوست کنده-آشکارا-صریح-بدون ابهام

خاطر جمع-مطمئن

آسمان به ابرو پوشیدن(پنهان ساختن امر آشکار)
 

دیم-زراعتی که از آب باران آبیاری می شود

تو سی خودت، من سی خودم-از تو به خیر و از ما به سلامت

تیر کشیدن-درد کردن عضوی از بدن
از آب درآوردن-عمل آوردن-انجام دادن

تو آستین بودن-حاضر و آماده بودن-آماده داشتن
رفع و رجوع کردن-حل کردن-فیصله دادن

انگشت روی چیزی گذاشتن-موضوعی را مورد توجه قرار دادن

 

تک و تو-توان و قدرت-شتاب

پر و پا قرص-دارای اعتقاد محکم-استوار

جد و آباد-آبا و اجداد-پدر و پدر بزرگان

 

دراز به دراز-تعبیری برای کسی که مدتی دراز خوابیده است
درگاهی-آستانه

از کرگی دم نداشتن خر-نهایت پشیمانی و انصراف از ادامه‌ی کاری

اخت شدن با کسی-مانوس شدن با کسی
جانب کسی را گرفتن-از کسی پشتیبانی کردن

زن طلاق-مردی که به اندک بهانه ای زنش را طلاق می دهد

درمانگاه-جای درمان بیمار

آستین از چشم برداشتن(آشکارا گریستن)
در آسمان جستن و در زمین یافتن-چیزی یا کسی مورد علاقه را غیر منتظره یافتن و دیدن

آفت-زن عشوه‌گر و فتنه‌انگیز

تپیدن-به زور و با پر رویی وارد جایی شدن

در عالم هپروت سیر کردن-دارای خیالات واهی بودن-کاملن بی خبر بودن

 

 

افتادن دست-از فرط کار زیاد در دست‌های خود احساس خستگی بسیار کردن

جا رفتن-مغلوب شدن-خود را کنار کشیدن

اوراق(قراضه، اسقاط، ازکارافتاده)

انداختن پشت گوش-سهل‌انگاری کردن-دیر انجام دادن-کوتاهی کردن
بز رو-راه باریک و پرپیچ و خم در کوه و جنگل

حساب کشیدن-حساب خواستن
از زور پسی به گربه آقا عمو گفتن-با دشمنی که دفع آن نمی‌توان-مدارا کردن

زیگزاک-خط شکسته-کنگره دار

از آب گل آلود ماهی گرفتن(از اوضاع درهم و آشفته بهره گرفتن)

پیسی سر کسی در آوردن-با کسی نهایت بدرفتاری را کردن

دم خود را روی کول گذاشتن-گریختن-شکست خورده رفتن

چیز خور-مسموم شده

در رفتن با کسی-رفع اختلاف کردن با کسی-آشتی کردن

زبان درازی کردن-با گستاخی و بی ادبی خارج از حد خود سخن گفتن

خبرچینی کردن-سخن چینی کردن-خبر از جایی به جایی بردن-جاسوسی کردن

داماد سرخانه-دامادی که در خانه ی پدر زن زندگی می کند

رک رک نگاه کردن-چپ چپ نگاه کردن-بر بر نگاه کردن

پدر کسی را در آوردن-کسی را تنبیه کردن-بسیار آزار دادن

 

 
استخوان‌دار-محکم-بااراده

جدا جدا-یکی یکی-جداگانه

راست شدن-رو به راه شدن

اَکه ننه(آدم آب‌زیرکاه)
برخورد-بهم خوردن-تصادف

خاله وارفته-آدم شل و ول و شلخته

اروای ننه‌ات-ارواح بابات
 

 

از دندۀ چپ پا شدن-سخت عبوس و کم‌حوصله بودن

 
پنجه بوکس-سلاحی سردئ به صورت حلقه های به هم پیوسته و دارای برآمدگی های برجسته

حاضری-غذایی که پختن نمی خواهد و به سرعت آماده می شود

جگر خون کردن-رنج بسیار دادن

رشته برشته-حرف های بی هوده و بی معنی

 
چپ چُس-اصطلاحی تحقیرآمیز برای خطاب

استخوان را پیش گاو و کاه را پیش سگ انداختن(کار را به نااهل سپردن)

راپرتچی-گزارش دهنده

چراغ الله-نگا. چراغ

چای خوری-وسایل چای خوری-سرویس چای خوری

رفته رفته-کم کم-خرد خرد-یواش یواش

خوردگی-ساییدگی-فرسودگی
 

 
خرد و خاکشیر-ریز ریز و ذره ذره شده-از پا درآمده
رای کسی را زدن-کسی را از تصمیمی منصرف کردن

بازداشت-توقیف موقت-موقتا زندانی کردن

 

تریت- تلیت

رای دادن-نظر دادن به انتخاب چیزی یا کسی

 

الحق-به‌راستی-حقیقتن
تخم پس انداختن-بچه ساختن-بچه به دنیا آوردن

پوزه ی کسی را به خاک مالیدن-کسی را شکست دادن

دله کاری-پرداختن به کارهای پست و کم درآمد
احتیاطی-نجس-ناپاک
چیز سرش بشو-آدم چیز فهم

روی تاب گذاشتن-سپردن شرط بازی به نفر سوم برای جر نزدن حریفان

در دهان ها افتادن-شایع شدن-شهرت یافتن
به دست و پای کسی افتادن-با التماس تقاضای ترحم کردن-نهایت خاکساری کردن

 

اهل کوفه-سست پیمان-بی‌وفا و غیرقابل اعتماد

تاق و توق-آواز بر هم خوردن دو چیز

تکلیف شدن-به سن بلوغ رسیدن

چرکمُرد-پر چرک و کثیف

جا دکمه-سوراخی که دکمه ی لباس در آن جا می گیرد

 

حرف پهلودار-سخن کنایه آمیز

پیچه-دل درد-مالش رفتن شکم

 

چای صاف کن-وسیله ای نوردار برای صاف کردن چای به هنگام ریختن به استکان یا فنجان

پا پیچ-شکایت-سخن چینی-مزاحم

پیر هافهافو-سخت پیر-پبری که دندان هایش ریخته است
پا واکردن-به راه افتادن بچه
خانه بستن-در بازی نرد دو مهره را در یک خانه قرار دادن تا حریف نتواند در آن جا بنشیند
پرت شدن حواس-از موضوع دور افتادن
چار زانو نشستن-نوعی نشستن به طوری که زانوها در راست و چپ و پای راست زیر زانوی چپ و پای چپ زیر زانوی راست قرار گیرد-نهایت ادب و نزاکت

آش پختن برای کسی-کسی را برای آزار کسی برانگیختن-برای کسی توطئه‌ای ترتیب دادن

چنته-خورجین چرمی-فکر-سینه

آبکی-بی‌ارزش-از روی بی‌علاقگی

به جا آوردن-شناختن

خیر باشد-پس از شنیدن خواب کسی به فال نیک به او می گویند

بای بسم الله-اول کاری-آغاز چیزی

انگشت‌شمار(کم، معدود)

از گلیم خود پا را درازتر کردن(از حد (توانایی) خود تجاوز کردن)

اُتُل-شکم-اتوموبیل

حال آمدن-بهبود یافتن-سرحال شدن-چاق شدن

به دو دو افتادن-گود رفتن چشم بر اثر ضعف یا بیماری

زیر پای کسی نشستن-کسی را از راه به در بردن-فریب دادن

بی بته-بی اصل و نصب-بی پدر و مادر
تو هفت آسمان یک ستاره نداشتن-در نهایت فقر و تنگدستی بودن

انسان-آدم خوب و پایبند به اصول اخلاقی

دولاب-گنجه-کمد-قفسه

به خاک سیاه نشاندن-بدبخت و ذلیل کردن

چاره ساز-خداوند

 

روی کسی را به زمین انداختن-درخواست کسی را رد کردن

زر اومدی قرمه سبزی-سخنی توهین آمیز برای کسی که به قهر می رود یا تهدید به رفتن می کند
چشمه چشمه-سوراخ سوراخ-مشبک

دخترینه-دختر-مونث

 
درگیری-گرفتاری-نزاع-جنگ

زَوال-مست مست-لول

چشمه-نوع-قسم

بکن نکن-امر و نهی

روکار-روی بنا-نمای عمارت-آن چه که در بیرون چیزی کار شده است

دَم ِ پَر کسی رفتن-نزدیک کسی رفتن-به کسی پناه بردن
خواب به سر شدن-نگا. خواب به خواب شدن
جَفت-چوب بست انگور

پای کسی به سنگ آمدن-از سر بی تجربگی و خامی شکست خوردن

بد بیاری-بد شانسی-ناسازگاری بخت-چپلی

از آب درآمدن(نتیجه دادن، تربیت شدن، روشن شدن حقیقت)

روغن زرد-روغن حیوانی

 

تو پوست کسی افتادن-کسی را وسوسه کردن

زیر قول خود ردن-به گفته ی خود عمل نکردن-عهد خود را شکستن

ته دل کسی مالش رفتن-احساس ضعف یا ترس کردن-حالتی شبیه به گرسنگی داشتن

پخش و پلا-پراکنده-تار و مار

از پشت خنجر زدن(به نامردی به کسی آسیب رساندن یا او را از پای در آوردن)

اهل کوفه-سست پیمان-بی‌وفا و غیرقابل اعتماد

پی آتش آمدن-زیاد نماندن-زود برگشتن

دریده-وقیح-بی شرم-پر رو

الانه-همین حالا-هم اکنون

ژوری-هیئت داوران

چل زن-زن کوتاه قد

حجله خانه-اتاق شب زفاف

پر پر کردن-نزدیک شدن بلا

پِخ-صدایی برای ترسانیدن کسی

 

اجل معلق-مرگ ناگهانی

انگشت‌پیچ(نوعی گز رقیق)

حهاز-کشتی بزرگ

تاریخچه-تاریخ مختصر

خرچنگ قورباغه-کج و معوج-درهم و برهم

خدا گرفته-بدبخت شده-به عذاب خدا گرفتار شده

از کیسه شدن-هدر شدن-ضرر کردن

 

بشکن زدن ی-برآوردن صدای انگشتان به هنگام شاد
دیر دم-آن چه که دیر دم می کشد
این به آن در(چیزی که عوض دارد گله ندارد، در مقام انجام عمل متقابل می‌گویند)

 

 

از مرحله پرت بودن-یکسره بی‌اطلاع بودن

درمالی-مالیدن آتش روی حقه ی وافور برای کشیدن بقایای تریاک

چاق کردن غلیان-آماده کردن غلیان برای کشیدن

خوش شانس-خوش اقبال-خوش طالع

پر گویی-روده درازی-پر چانگی

چشم و چار-چشم-دید-بینایی

 

بچاپ بچاپ-اوج سوء استفاده و دزدی

بی صاحاب مانده-صاحب مرده-وامانده
آینه‌ی دق(آینه‌ای که شخص خود را در آن عجیب و غریب می‌بیند – شخص عبوس و بدقدم)

آبکش کردن(سوراخ سوراخ کردن)

آب بستن در چیزی-آبکی و رقیق کردن

تِپ تِپ-صدای تپش قلب بر اثر ترس و هیجان

دله دزد-آفتابه دزد-دزدی که به چیزهای کم ارزش قانع است
خر چسونه-در مقام تحقیر به شخص خقیر و ناقابل می گویند-نام حشره ای است

به خدا سپردن-برای کسی آرزوی امنیت در پناه خدا کردن

آبکی(بی‌ارزش، از روی بی‌علاقگی)

تلکه بندی-چیزی سرهم بندی شده و آسیب پذیر

روبوسی-به مناسبتی روی یکدیگر را بوسیدن

آب آتش مزاج(می سرخ)

 

 

برقی-دستگاهی که با برق کار می کند-به سرعت-با شتاب

 

حالی شدن-فهمیدن-درک کردن

بازیگر-هنرپیشه ی سینما و تئاتر

خدا خدا کردن-بسیار آرزومند چیزی یا کسی بودن و آن را از خدا خواستن-پناه به خدا بردن
تعطیلی-روز تعطیل-زمان دست کشیدن از کار

 

در رفتن از جا-کنترل خود را ناگهان از دست دادن-ناگهان خشمگین شدن

جشن گرفتن-سور بر پا کردن

زه کشیدن-سخت شدن زخم-کشیدن عضله ها
از دماغ فیل افتادن(بسیار متکبر و خودبین بودن)

 

پیر بی خواب-کسی که دیر یا کم بخوابد-کودک
آدم ثانی-حضرت نوح

تور خوردن-برخورد کردن-به پست کسی خوردن

از چنگ دزد در آمدن و به دام رمال افتادن-از باران به ناودان پناه آوردن

زنگ-زمان آموزش درس یا فاصله ی میان دو درس در مدرسه

دست به جیب-بخشنده-خرج کن

خودخور-کسی که غم خود را در دل می ریزد و با کسی در میان نمی گذارد

خدا به دور-پناه بر خدا

 

حرف نشنو-خیره سر و یکدنده
زور گو-کسی که خواست های خود را تحمیل می کند
تابوت خشکه-بسیار لاغر و ناتوان

 

چار نعل رفتن-تند رفتن-به تاخت رفتن

پر افاده-متکبر-مغرور

برای هفت پشت کسی کافی بودن-از تحمل کسی خارج بودن-بسیار زیاد بودن

آتشِ بسته-طلا

به هدر دادن-تلف کردن-تباه کردن-از دست دادن

خر آوردن و باقالی بار کردن-برای جتجال و دعوایی آماده شدن

جیز شدن-سوختن در زبان کودکان

رو شور-سفیداب

رو راست-پوست کنده-آشکارا-صریح-بدون ابهام

خر غلت زدن-مانند خر بر خاک غلتیدن

خودتراش-تیغی که می توان تیغه ی آن را عوض کزد

انگشت بلند کردن(اجازه‌ی سخن خواستن)
خدیجه خبرکش-خبر چین و دو به هم زن

 
دو دستگی-اختلاف عقیده-عدم اتفاق

رو گرفتن-چهره ی خود را پوشاندن

دامن بر آتش زدن-فتنه ای را شدیدتر کردن

پاتختی-چارپایه ی کوچک کنار تختخواب-روز بعد از عروسی

از جا پریدن-یکه خوردن-عصبی شدن

روکار-روی بنا-نمای عمارت-آن چه که در بیرون چیزی کار شده است

از بیخ(یکسره، به‌کلی، کاملن)

خدا به دور-پناه بر خدا

 

از چشم کسی برق پریدن-شدت ضربه‌ای را که به کسی وارد شده است نشان می‌دهد
جیغ کشیدن-نگا. جیغ زدن
اخم و تخم-ترش‌رویی-کج‌خلقی
جر و بحث کردن-مجادله را به درازا کشاندن

خشتک-وسط درز دو پا در شلوار

جا-رختخواب-بستر

خوش خرید-کسی که چانه نمی زند و نقد معامله می کند

از جگر گذشتن-نامردی کردن

خر رنگ کن-خوش طاهر بد باطن

جور به جور-نگا. جوراجور