مجموعه ای از اصطلاحات عامیانه و کوچه بازاری ایرانی قسمت 173

خرج اتینا کردن-پولی به مصارف بی هوده رساندن

چول-بیابان
چاق سلامتی کردن-احوال پرسی کردن

پاچه ی کسی را گرفتن-بی جهت و بی مقدمه برکسی آشفتن

دوما-در ثانی-دیگر آن که-دوم آن که

زن ذلیل-مردی که مطیع محض زنش است

داوطلب-خواستار-نامزد

بابا-پدر-شخص-در خطاب به هر کسی : برو بابا
آتش سوزاندن(شیطنت و شرارت کردن)
 

به هر دری زدن-جستجوی فراوان کردن-به هر جا و هرکس متوسل شدن

 

پدر مادر دار-نجیب-اصیل-آبرومند و خوب

خال خالی-خالدار-دارای خال های بسیار
دُوال پا-آدم سمج

از بام خواندن و از در راندن-خواستن و به بی‌میلی تظاهر کردن
حلق آویز-به دار کشیده

زیر تشکی-رشوه

دست به دست گشتن-هر از گاهی نزد کسی بودن-از دستی به دست دیگری رفتن

پا منبری کردن-دنبال حرف کسی را گرفتن-درباره ی سخن کسی توضیح دادن

رشوه خوار-کسی که برای انجام کاری ناروا دستمزد دریافت می کند
 

دوا دادن-دوا خوراندن-مسموم کردن-مشروب خوراندن

باجه-جای بلیت فروشی

بزرگداشت-احترام-تکریم

تقه زدن-کوبیدن چیزی با ضربات پیاپی چکش و مانند آن
چُغُل-سخن چین

از جنب و جوش افتادن(آرام گرفتن، شور و هیجان خود را از دست دادن)

پشه کوره-پشه ی ریز

پایین دست-طرف پایین

خُلق تنگ-عصبانی-خشمگین

جارچی گری کردن-دهن لقی کردن-خبری را منتشر کردن

پدر مادر دار-نجیب-اصیل-آبرومند و خوب

 
چاره-درمان

خیک آسمان پاره شدن-کنایه از بارش تند و سیل آسا

بد آوردن-بد شانسی آوردن-زیان دیدن بر اثر پیشامد بد

دعوا راه انداختن-سبب جنگ و جدال شدن
دو به هم انداز-فتنه انگیز-سخن چین
 

دست کردن-دست فرو بردن

 
جامغولک-حقه-حیله

تشریک مساعی-با کسی همکاری کردن

اشک کسی دم مشکش بودن(سخت زود رنج بودن، زود به گریه افتادن)

توپ و تشر زدن-سخنان درشت به کسی گفتن-بر سر کسی فریاد زدن

چشم واسوخته-چشم برتافته

اُس و فُس(اصل، مایه، چهارستون بدن)

دانش سرا-آموزشگاه تربیت معلم

چراغ دستی-چراغ قابل حمل با دست

به روز کسی افتادن-وضعی مانند وضع کسی پیدا کردن

 

خر تب کرده-به تمسخر به کسی می گویند که در هوای گرم لباس بسیار کلفت بپوشد

پیش-برنده-آن که جلو است

به نفس نفس افتادن-نفس نفس زدن

چروک خوردن-نگا. چروک افتادن

ابرو تابیدن(گره بر ابرو افکندن)

دَمَر-دراز کشیده روی سینه و شکم

از مرحله پرت بودن-یکسره بی‌اطلاع بودن

روده دراز-پر حرف-وراج
از چنگ دزد در آمدن و به دام رمال افتادن-از باران به ناودان پناه آوردن

پاری ها-برخی-دسته ای از مردم

پس گوچه-کوچه ی کوچکی که به کوچه ی کوچک دیگری پیوسته باشد

 
آقادایی را جنباندن-حرکتی به خود دادن

رسیدن-مواظبت کردن-مورد لطف قرار دادن

ریش و پشم-موهای صورت-ریش و سبیل
 

از خجالت کسی در آمدن-محبت کسی را جبران کردن
ته نشین شدن-رسوب کردن

آوردن(باعث شدن، ایجاد کردن)
به تر تر افتادن-اسهال گرفتن-دچار شکم روش شدن
چوب دو سر طلا-منفور از هر دو طرف-از این جا مانده و از آن جا رانده

آیَم سایَم-گاه‌کاهی

زیر پوش-جامه ی زیرین

دهن بین-آن که به گفته ی این و آن عمل می کند

زیر و زبر گذاشتن-حرکت گذاشتن برای حروف-اِعراب
حجله بستن-به پا کردن و آراستن حجله

پاره شدن بند دل-بسیار ترسیدن

از شیر مرغ تا جان آمیزاد-از سیر تا پیاز

ارواح شکمت(ارواح بابات)

 

دُم عَلم کردن-اظهار وجود کردن-حالت تعرض به خود گرفتن

خام سوخته-از درون ناپخته-از بیرون برشته

دو لا پهنا-پارچه ای که عرض آن دو برابر عرض پارچه های معمولی است

راه به جایی نبردن-نتیجه ندادن-به جایی نرسیدن

تیغ کسی بریدن-اعتبار و زور داشتن- خر کسی رفتن

آبِ دندان-حریف ساده

آلونک‌نشین(ساکنان حواشی شهرها که در اتاقک‌های آلونک‌وار زندگی می‌کنند)

دود و دم داشتن-بساط چای و قلیان یا تریاک گستردن

برگ برنده-ورقی که با آن بتوان بازی را برد-وسیله ی اثر بخش

ته بساط-باقی مانده ی وسایل زندگی و کسب و کار

چارواداری-زشت-وقیح-بی ادبانه

بزرگداشت-احترام-تکریم

به یک تیر دو نشان زدن-با یک اقدام دو کار انجام دادن-با یک کار دو نتیجه گرفتن

 

بدک-نه چندان بد
درس خود را از بر بودن-موقعیت و وضعیت را خوب دزیافتن-به کار خود وارد بودن-بیدار و هوشیار بودن

با یک دست چند هندوانه برداشتن-در آن واحد چند کار انجام دادن

از کسی کشیدن(از کسی رنج کشیدن)

اَجق وَجق(چیزی با رنگ‌های تند و زننده، دارای ترکیب ناهماهنگ)
اسب چپ با همدیگر بستن-با هم کینه و دشمنی داشتن

به نام نقی، به کام تقی-سودی که از آن کسی است نصیب کس دیگری شود

تو زرد از آب درآمدن-بی ارزشی یا فساد چیزی آشکار شدن

 
خال-نقطه ی سیاه-لکه

حرامزاده-فرزند نامشروع-آدم بسیار زرنگ و مکار

تو سری-تحمیل نظر به کسی با تحقیر و برای تنبیه

پشت گوش انداختن-دیر انجام دادن-اهمیت ندادن-امروز و فردا کردن

خیرات کردن-چیزی را

دست بالا کردن-پیش قدم شدن-آستین بالا زدن

حقه زدن-فریب دادن

چاک پشت-اسبی که در کمر خود فرورفتگی دارد و شانه و کفلش برآمده است

توپ-پرشده-کامل-بی نیاز

از دندۀ چپ پا شدن(سخت عبوس و کم‌حوصله بودن)

حاج خانم-عنوان احترام آمیز برای زنان مسلمان سالمند

بند بودن دست-گرفتار بودن-مشغول به کاری بودن و به کار دیگری نرسیدن

تو هفت آسمان یک ستاره نداشتن-در نهایت فقر و تنگدستی بودن

آدم بی‌سر و پا-متضاد آدم درست‌وحسابی

چشم را چهار کردن-دقت بسیار کردن-انتظار شدید بردن-تعجب زیاد کردن

پَپِه-بی عرضه-پخمه-بی سر و زبان-خجالتی-ترسو

جیب بر-دزدی که در جیب دیگران دست می برد

 

دل فرو ریختن-سخت وحشت کردن-بسیار ترسیدن

خوش منظره-خوش نما-زیبا

تاشو-آن چه روی هم تا و جمع شود

دل کسی برای چیزی لک زدن-بسیار آرزومند چیزی بودن-سخت در حسرت چیزی بودن

 

آش دهن‌سوز(هر چیز مطلوب و پسندیده)

دروغ دسته نقاشی-دروغ گنده-دروغ شاخدار

تیغی-چیزی که با کلاه برداری از کسی گرفته باشند

زهره دان-کیسه ی صفرا

پشت بند-به دنبال-در ادامه-چیزی که پس از چیز دیگری بنوشند یا بخورند

درز گرفته-کوتاه کرده

خروس کسی خواندن-شاد و شنگول بودن-روزگار بر وفق مراد بودن
جل و پلاس کسی را بیرون ریختن-کسی را از جایی بیرون کردن
ارواح شکمت-ارواح بابات

خوش ریخت-دارای هیکل برازنده
اهل دود-سیگاری

دودی-اهل دود-سیگاری-تریاکی-معتاد به دخانیات

چهار قُل-چهار سوره ی قرآن که با قُل آغاز می شود

 

اشک تلخ(شراب، اشک عاشق)

بی چیز-تهی دست-فقیر

رضایت نامه-نوشته ی حاکی از رضایت

چه صیغه ای است ؟-چه معنی داد ؟

اهل دود-سیگاری

آفتاب گز کردن-ولگردی کردن

 

دان پاشیدن-دانه ریختن-به قصد گرفتار کردن کسی به او امتیازات دادن

جرینگ-صدای سکه های پول
بند دل پاره شدن-بسیار ترسیدن-به وحشت افتادن

آب برداشتن(هدف دیگری در پس کاری وجود داشتن)

ریز نقش-دارای اندام کوچک و ظریف

دامب و دومب-آوای ضرب و تنبک

جگر پاره-فرزند-جگر گوشه

زیر آبی-زیرآبکی

جهیز-اسباب خانه و زندگی که عروس به خانه ی شوهر می برد

بر ملا شدن-آشکار گشتن

اطفال باغ(گل‌های تازه)

جواب گو-مسئول-آن چه یا آن که با امری مقابله می کند

دق مرگ-دق کش
روغن گرفتن از آب-از هر اتفاق خوب یا بدی به سود خود بهره گرفتن

بز بگیر-کسی که همیشه به دنبال جنس ارزان یا معاملات پر سود است

حاجیت-بنده
چرک کردن-عفونت کردن زخم

از خر افتادن-نابود شدن-مردن
چار-کوتاه شده ی عدد چهار-مترادف چشم

چو افتادن-شایع شدن-شهرت یافتن

پیاده-کنایه از آدم کم مایه و بی تجربه

دَلِگی-هیزی-چشم چرانی
چشمداشت-توقع-انتظار

برخورد کردن به تریج قبای کسی-گران آمدن-بی دلیل ناراحت شدن-به کسی توهین شدن

 

دو به هم اندازی-فتنه انگیزی-سخن چینی
چل و یک منبر روشن کردن-چهل و یک شمع نذری در چهل و یک مجلس روضه خوانی

چلاندن-فشار دادن برای آب گرفتن

خیار شور-خیار سبز که مدتی در آب نمک بخوابانند

پیاده-کنایه از آدم کم مایه و بی تجربه

اُرد-درخواست-سفارش-دستور

خاله خامباجی-نگا. خاله خاک انداز

بلند کردن-دزدیدن-بیدارکردن از خواب-تور کردن

پدر کشتگی-دشمنی شدید-کینه

چرت و پرت-حرف مفت-حرف بی خود

روان کردن-از بر کردن

خون به راه انداختن-آشوب و فتنه ی سخت به پا کردن
آشغالی-سپور

پیش کردن گربه-راندن گربه

این کلاه آن کلاه کردن-قرضی را با قرض دیگری پرداختن-از ریش برداشتن روی سبیل گذاشتن-کلاه تقی را سر نقی گذاشتن

دله کاری-پرداختن به کارهای پست و کم درآمد
دست زیر بال کسی کردن-کسی را یاری کردن

از هفت خوان رستم گذشتن(موانع و مشکلات متعددی را پشت سر گذاشتن)

خوشا به حال ماهی-خیلی تشنه ام

بالا آمدن کفر کسی-بی نهایت خشمگین شدن

حاضری-غذایی که پختن نمی خواهد و به سرعت آماده می شود

بز گرفتن-جنس ارزان و پر سود گیر آوردن

اتر خان رشتی-آدم پرافاده

خرج اتینا کردن-پولی به مصارف بی هوده رساندن

چُسَکی-کم دوام و سرهم بندی شده

بنا گذاشتن-قرار گذاشتن

چول شدن-بور شدن در بازی-شرمنده شدن
خصوصی-مقابل عمومی

بی بند و بار-بی قید-بی اعتنا به آداب و رسوم

تنبان درآر-بی حیا-دریده

آی زکی(در مقام ریشخند و تحقیر گفته می‌شود)

 

تو پوزی خوردن-تو دهنی خوردن-دمغ شدن-نا امید شدن

پادو-شاگرد دکان-کسی که کارهای سرپایی را انجام می دهد

دستی به سر و صورت کشیدن-خود را مرتب کردن-آرایش کردن

تسمه ای-آدم لاغر و باریک ولی نیرومند

 

 

دنبال کردن-تعقیب کردن-اصرار و پافشاری کردن-پی گیری کردن
حجله بستن-به پا کردن و آراستن حجله
دورادور-اطراف-پیرامون-گرداگرد
چنار امام زاده صالح-متلک بد

تریاک مال-کسی که تریاک را برای فروش لوله می کند

خرحمالی-بیگاری-کار پر زحمت و کم مزد
از کیسه خوردن-از جیب خوردن

این تن را کفن کردی-این تن بمیرد

ترش کردن-عصبانی شدن

 

 

باز و ولنگ-گل و گشاد-بی نظم و ترتیب

آیۀ یاس خواندن-هرچیزی را پیش از بررسی محکوم به شکست کردن

آبجی خاک‌انداز-زن فضول و خبرچین

از دولت سر-به لطف کسی-از برکت وجود کسی

زانو انداختن شلوار-کش آمدن پارچه ی شلوار در قسمت زانو
آدم بی‌سر و پا-متضاد آدم درست‌وحسابی

تاب دادن-سرخ کردن در روغن-پیچیدن-خم کردن

داغ کسی به دل کسی ماندن-عزادار شدن کسی به دلیل مرگ عزیزی

دسته جمعی-باهم-گروهی

باد در سر داشتن-تکبر و غرور داشتن

تو گذاشتن-چیزی را مسکوت گذاشتن-از درون دوختن

به ریش کسی خندیدن-کسی را مسخره کردن

دَم کشیدن-رسیدن و پختن چای-برنج و مانند آن ها

از بای بسم الله تا تای تَمَت(از اول تا آخر، از سیر تا پیاز)

چای دیشلمه-چای تلخ که با قند یا خرما و مانند این ها بنوشند

رد دادن-به غفلت کسی یا چیزی را از زیر دست رد کردن-صرف نظر کردن

از چیزی گلی چیدن-از چیزی بهره بردن

خیط شدن-نگا. خیت شدن

دست بده داشتن-بخشنده بودن
درق درق-صدای خوردن دو چیز سخت به هم

بوی الرحمان کسی بلند شدن-نزدیک به مرگ شدن-مردن

چپ اندر قیچی-نامنظم و نامرتب-بی نظم و قاعده

به صرافت افتادن-به فکر انجام کاری افتادن

باد توی سرنا کردن-اسرار کسی را فاش کردن
پاشنه ی کسی را کشیدن-با فریب کسی را به کاری برانگیختن

دلپُری-عقده ی دل-خشم و کینه ی انباشته شده
 

درد-نفرینی مانند کوفت-زهرمار-مرض

جِر-اوقات تلخی-لج

زیر سبیلی در کردن-زیر سبیل در کردن
جی جی-خار پشت-جوجه تیغی

پیش بودن-جلو بودن-برتری داشتن

خیمه شب بازی-نمایش عروسکی-حیله و تزویر

پاورچین-آرام و بی صدا راه رفتن

ای والله(در مقام تایید و اعتراف به برتری کسی گفته می‌شود، آری به خدا)

پول مول-پول
برگ برنده-ورقی که با آن بتوان بازی را برد-وسیله ی اثر بخش
 

جز و ولز-نگا. جز و وز

بلا ،-آدم حیله گر-زرنگ-آسیب-زیان آزار

رگ به رگ شدن-ضرب خوردن و پیچیدن مفصل

خسارت دیدن-زیان دیدن

پا پیش-گذاشتن پیشقدم شدن-آستین بالا زدن

 

پیش قسط-پرداختِ پیش از آغاز قسط بندی

 

خیابان گز کردن-ول گشتن

به خود گرفتن-به خود پنداشتن-مربوط به خود دانستن

خوش دوخت-لباسی که به اندازه و برازنده دوخته شده باشد
استخوان‌فروش-ستایشگر آبا و اجداد
تنگ کسی گرفتن-احتیاج فوری به قضای حاجت داشتن
خر آوردن-بدبخت شدن

خواب به سر شدن-نگا. خواب به خواب شدن
ژست گرفتن-به بدن و چهره ی خود حالت ویژه ای دادن

 

حساب پس دادن-جواب دادن به مسئول-دادن صورت ریز مخارج

چرخ کسی را چنبر کردن-به اصرار کسی را به کار واداشتن-پیله کردن

آفتابه‌دزد-دزدی که به ربودن چیزهای بی‌ارزش بسنده می‌کند

آب شدن قند توی دل(لذت بسیار بردن)

 

خط و نشان کشیدن-تهدید کردن

پنبه توی گوش کردن-غفلت داشتن-هوشیار نبودن

پت و پاره-ژنده-فرسوده
دانشگاه-محل آموزش دانش و فلسفه و هنر
ریش تراش-دستگاهی دارای تیغ برای تراشیدن ریش

دو لُپی خوردن-دو لُپه خوردن-هم از آخور خوردن-هم از توبره

حلوای تن تنانی-نوعی حلوا

پاشنه کوتاه-کفشی که پاشنه ی کوتاه دارد

جفت بودن-در جای خود قرار داشتن

چرخیدن در روی یک پاشنه-تغییر نکردن وضعیت-گذشتن وضع به منوال سابق

پشکل داخل مویز-بی سر و پایی در میان اشخاص دارای عنوان

اتیکت(برچسب، آداب و رسوم، قاعده)

ریشو-دارای ریش بلند

دنیا آمدن-زاده شدن

 

دست و پای خود را جمع کردن-ترسیدن و مواظب گفتار و کردار خود شدن
تلق و تولوق-صدای ناهنجار

جُستن-چیز گمشده را یافتن

پلیتیک زدن-سیاست به کار بردن

دیگ بخار-دستگاه تولید بخار

پای پس-عوض-تلافی

با نگاه کسی را خوردن-با چشم خریدار یا شهوانی به کسی نگریستن

پَخ خوردن-تیزی چیزی

ریش گرفتن-دست به ریش کشیدن-پادر میانی کردن-تقاضا و خواهش کردن

پا منبری کردن-دنبال حرف کسی را گرفتن-درباره ی سخن کسی توضیح دادن

دل به دریا زدن-بدون توجه به خطر به کاری اقدام کردن-هرچه بادا باد گفتن

پا اندازی-واسطه ی اعمال نامشروع شدن-جاکشی
جبهه ی جنگ-میدان جنگ

درمالی-مالیدن آتش روی حقه ی وافور برای کشیدن بقایای تریاک

حکیم باشی-پژشک تجربی و مدرسه نرفته

 

آجیل دادن(رشوه دادن، حق و حساب دادن)

دم موشی-هر چیز باریک و دراز

به دل چسبیدن-مطبوع و گوارا بودن

روی دست کسی بلند شدن-کاری را به تر از کسی انجام دادن

خوش بنیه-سالم و قوی

چشم و دل سیر-کسی که به مال و منال دنیا بی اعتنا است

 
جل و پلاس کسی را بیرون ریختن-کسی را از جایی بیرون کردن

آش هفت جوش(قضیه‌ی پیچیده)

احوال گرفتن-جویای حال شدن

پِهِن پا زدن-بیکاره و ولگرد بودن

 

دست کسی آمدن-آگاهی پیدا کردن-فهمیدن-بو بردن

پس بودن-عقب افتادن از دیگران
به کله ی کسی افتادن-به سر کسی زدن-به وسوسه افتادن
از تک و تا نینداختن خود(از رو نرفتن، جا نزدن، خود را نباختن)
آفت-زن عشوه‌گر و فتنه‌انگیز

 

جفنگیات-سخنان یاوه

تو خیک کسی فرو رفتن-کلاه سر کسی گذاشتن-به کسی قالب کردن

دعوت حق را لبیک گفتن-مردن

بار کسی کردن-دشنام دادن-بد و بیراه گفتن- کلفت بار کسی کردن

خوش ذوق-خوش سلیقه-خوش مشرب

بالای منبر رفتن پشت سر کسی-از کسی غیبت کردن-پشت سر کسی بد و بیراه گفتن

چشم غره رفتن-نگاه خشم آلود کردن
به زمین انداختن روی کسی-در خواست کسی را رد کردن

ریش بابا-نوعی انگور درشت دانه
چند پیرهن بیش تر از کسی پاره کردن-بیش تر از کسی تجربه داشتن

آیَم سایَم(گاه‌کاهی)

زانویی-زانو
این جور که بویش می‌آید(چنان که از ظواهر امر پیدا است، از فرار معلوم)

ارزیاب-کسی که بها و ارزش پولی چیزی را تعیین می‌کند

از بز حرام‌زاده‌تر-سخت‌گریز و حیله‌گر

دوا گُلی-دوا قرمز-پرمنگنات

پیاده بودن در کاری-در کاری ناشی و بی تجربه بودن

چپ چپ به کسی نگاه کردن-با اوقات تلخی-بدبینی یا اعتراض به کسی نگاه کردن
زدن به صحرای کربلا-مطلبی را به صورت اشاره و کنایه گفتن-روال سخن را به موضوع خاصی برگرداندن

پخش و پلا-پراکنده-تار و مار

زمین ماندن-معطل و معوق ماندن-باقی ماندن و انجام نگرفتن کاری

بد گل-زشت-بد ترکیب

راه پیدا کردن-جستن راه حل برای مشکل-به نحوی در جایی وارد شدن

بز دل-ترسو

آفتاب از مغرب درآمدن-روز قیامت-رویدادی شگرف پیش آمدن

 

تلخه-تریاک-سوخته

رم دادن-رماندن-فراری دادن

خرچه-در مقام توهین به بچه می گویند

پا جوش-شاخ های فرعی متصل به ریشه ی درخت

 

ادا در آوردن-مسخرگی کردن-تظاهر کردن-تقلید کردن

جز و وز-اظهار عجز و ناراحتی-شرح غم و اندوه-صدای سوختن چیزی

چَخ چَخ-عیش و عشرت

 
بد دماغ-کسی که زود رنج است و زود قهر می کند

 

دانش سرای عالی-آموزشگاه تربیت استاد

چهار ابرو-دارای ابروهای کلفت و پر پشت

 

بازتاب-واکنش-برگشت نور-صدا یا حرارت

داغان شدن-از هم پاشیدن-متفرق شدن