فهرست فرهنگ لغت کوچه بازاری مردم ایران قسمت پنجم

آب از گلو پایین نرفتن(غصه و ناراحتی شدید داشتن)

پای کسی جایی بند نبودن-هیچ اعتباری نداشتن

بی ناخن-بی انصاف-کسی که به زیردست سودی نمی رساند
خیال کسی تخت بودن-آسوده خیال بودن-کاملن مطمئن بودن

آقا بالاسر(امر و نهی کننده و مراقب)
داغ-مصیبت-اندوه-سخت گرم-سوران

آفتاب چریدن(بی‌کار بودن، چیزی برای خوردن نداشتن)

آبکش کردن(سوراخ سوراخ کردن)
دوا درمان-مداوا-معالجه
رنگی-دارای رنگ-آلوده بودن به رنگ
 

 

این هلو این هم گلو(مثل آب خوردن، انجام این کار بسیار آسان است)

خیک محمد-آدم چاق و فربه
رسوایی بالا آوردن-کاری مایه ی رسوایی و شرمساری کردن
از دماغ فیل افتادن(بسیار متکبر و خودبین بودن)

زهر چشم از کسی گرفتن-ترساندن-چنان تنبیه کردن که دیگر جرات تکرار خطا نباشد

از حال رفتن-بی‌حال شدن-غش کردن

 

روی کسی به زمین افتادن-شرمسار شدن به علت رد شدن تقاضا

حق نشناس-نا سپاس

هرمار-ز درد بی درمان-کوفت

بی فکر-لاابالی-بی قید

بالا آمدن دل و روده-به حالت تهوع افتادن

راه کج کردن-مسیر خود را تغییر دادن-منصرف شدن

اسباب‌بازی(وسیله‌ی بازی (به‌ویژه برای کودکان))

بی چک و چانه-بی گفت و شنود-بی کم و کاست

ز ِق ز ِق-گریه ی بریده بریده ی بچه

خط آوردن-مدرک کتبی ارایه کردن

آدم دو قازی-شخص بی‌سروپای بی‌ارزش

چاق بودن غلیان-آماده بودن غلیان

 

رگ خود را زدن-به حق خود قانع بودن-ادعای زیاد نداشتن

تَک تَک-یکی یکی-جدا جدا

حساب داشتن-حساب بانکی داشتن

خانه نشین شدن-از کار بی کار شدن-معزول شدن

بابا ننه دار-خانواده دار-اصیل-صاحب نام و نشان

تندی-بلافاصله-به سرعت-مانند : تندی رفت

از بی‌کفنی زنده بودن(بی‌نهایت فقیر و نیازمند بودن)

اردنگ(تیپا، لگدی با نوک پا)

درس خوان-شاگرد زرنگ و کوشا

بد مصب-بد مذهب-لاکردار-بی مروت

دم ِ بخت-دختری که به سن ازدواج رسیده است

چاسان فاسان-آرایش-بزک

حساب پس گرفتن-به روشن کردن حساب واداشتن

چُس بی طهارت-آدم حقیری که پایش را از گلیمش بیرون می گذارد

جایی-مستراح-توالت
این تن بمیرد(سوگندی که یا در اصرار و یا در اثبات حرف خود یاد می‌کنند)

از پشه گوشت کبابی خواستن(خواهش یا انتظاری نابه‌جا و نشدنی داشتن)
تپل مپل-چاق و چله

بلغور کردن-سر هم ردیف کردن-حرف های قلمبه زدن-شکسته و نامفهوم حرف زدن

خواب ماندن-دراز شدن خواب بر خلاف میل و به قراری نرسیدن

آستین بر چشم گذاشتن-پنهان گریستن

رضایت نامه-نوشته ی حاکی از رضایت

رو انداز-لحاف

جوجه فکلی-تازه کار و نا آزموده

چوروک-چین و شکن

 

دم کار گرفتن-به کار واداشتن

جیک و بیک-دو روی قاپ-دوستی صمیمی

آب نکشیده-زشت-بد-نامفهوم

تو خالی-دروغین-غیر واقعی-بی عرضه-دارای ظاهر غلط اندار
جیب خالی پز عالی-کسی که در عین تهی دستی افاده دارد و خودش را با ظاهرسازی بگیرد

خوش جنس-خوش باطن-سلیم النفس

جد و آباد-آبا و اجداد-پدر و پدر بزرگان
جهیزیه-نگا. جهیز

بالا آمدن کفر کسی-بی نهایت خشمگین شدن

تنگ بودن وقت-دیر شدن

چیلی-بدبیاری

خودکشی کردن-با رنج فراوان کاری را به پایان بردن

چشم انتظار-منتظر-چشم به راه

 
چسی مالیات داره-به کسی می گویند که قمپز در می کند

ریشه داشتن-سابقه ی خوب داشتن-محکم بودن

دله-ظرف حلبی

زیر چیزی زاییدن-از سنگینی کاری از پا درآمدن و کار را به پایان نرساندن

 
چاک خوردن-شکافته شدن-پاره شدن

زیر لبی-زیر زبانی

دروازه بان-محافظ دروازه در فوتبال-گلز

جان کلام-اصل مطلب

از جنس چیزی بودن
خوش سر و زبان-خوش سخن-شیرین گفتار-حراف

آب باریکه-درآمد اندک اما مرتب

دال به دال-پشت سر هم

دکان و دستگاه به هم زدن-سر و سامان یافتن-قدرت و ثروت پیدا کردن

از سرما چاقو دسته کردن(به پهلو دراز کشیدن و زانوها را روی شکم جمع کردن و دست‌ها را میان پاها فرو بردن)

احتیاطی(نجس، ناپاک)

زبان زرگری-زبانی قراردادی که گروهی در میان خود بدان سخن گویند و دیگران آن را نفهمند

 

آدم عوضی-کسی که ظاهرش با باطنش یکی نیست-بدطینت

آستین از چشم برداشتن(آشکارا گریستن)
بخت کسی گفتن-خدا برایش ساختن-شانس آوردن
چمباتمه زدن-نشستن روی دو پا و بغل کردن دو رانو
دم دما-نزدیک-حدود-حوالی

دختر بچه-دختر کم سن و سال

روگیری-چهره پوشاندن از نامحرم-شرم و حیا
خدا نکرده-امیدوار این طور نباشد

افتادن به گردن کسی-به کسی تحمیل شدن

خودتراش-تیغی که می توان تیغه ی آن را عوض کزد

دیدن کردن-عیادت کردن-زیارت کردن-ملاقات کردن

دلجور-همدل

پا گیر-سگی که حمله می کند و گاز می گیرد

رسوایی بالا آوردن-کاری مایه ی رسوایی و شرمساری کردن

آتش به گور کسی باریدن-پس از مرگ دچار عذاب شدن

بته مرده-بی اصل و نسب-بی کس و کار

خدا نکرده-امیدوار این طور نباشد

آبدوغ خیاری(بی ارزش، بی اعتبار)

از خرس مویی کندن(از مردم خسیس چیزی درآوردن، هرچند ناچیز باشد)

به توپ بستن-باران گلوله ی توپ بر جایی ریختن

پدر در آوردن-سخت انتقام گرفتن-گوشمالی دادن
به نام نقی، به کام تقی-سودی که از آن کسی است نصیب کس دیگری شود

چس و فس-اسباب خرده ریزه ی ناقابل-خرت و پرت

الکی(بی‌هوده، بی‌خود، دروغکی)

جلو کسی درآمدن-با کسی مقابله کردن-حق کسی را کف دستش گذاشتن

خدا گرفته-بدبخت شده-به عذاب خدا گرفتار شده

پا برهنه وسط حرف کسی دویدن-کسی را قطع کردن- آفتابه برداشتن

چیز خور شدن-مسموم شدن

خر گرفتن کسی-کسی را احمق حساب کردن
چاله سیلابی-نگا. چاله خر کشی

بزن-شجاع-دلاور-اهل دعوا و مرافعه

 

بیا برو-رفت و آمد بسیار-معاشرت فراوان

پا پیچ-شکایت-سخن چینی-مزاحم

پیگرد-پی گیری-تعقیب
دور چیزی را قلم گرفتن-چیزی را ترک کردن-کنار نهادن

دانش جو-دانش پژوه-آن که در دانشگاه درس می خواند
رخت آویز-جا رختی-چوب لباسی

کار شگفت‌انگیز کردن
انگشت به دهان نهادن-متحیر ماندن
این تو بمیری از آن تو بمیری‌ها نیست(از این گرفتاری به‌سادگی دفعات پیش رها نمی‌توان شد)

(به زبان کودکان) زخم شدن

دندان تیز کردن-طمع کردن

آلبالو گیلاس چیدن(نگاه کردن و ندیدن)

درجه-تب سنج-مرتبه ی نظامی
حرف دو پهلو-نگا. حرف پهلودار

 

برو برو داشتن-دارای مال و قدرت بودن-مورد توجه بودن- بر و بیا داشتن

چلو کباب-غذایی مرکب از چلو و کباب

از زیر سنگ در آوردن(چیزی را هر چند نایاب و تهیه‌اش دشوار باشد به دست آوردن)

زبان دراز-بی ادب-گستاخ-کسی که با گستاخی خارج از حد خود سخن بگوید

بچه پس انداختن-فرزند به دنیا آوردن

 
آقام که شما باشید(خدمت شما عرض کنم)

دَم ِ پَر کسی رفتن-نزدیک کسی رفتن-به کسی پناه بردن

چاقوکش-کسی که با چاقو به مردم حمله می کند-آدم شزیر و عربده کش

به خاک سیاه نشاندن-بدبخت و ذلیل کردن
چرخی-کبوتری که در آسمان معلق می زند-کسی که روی چرخ و گاری چیزی می فروشد
چار زانو نشستن-نوعی نشستن به طوری که زانوها در راست و چپ و پای راست زیر زانوی چپ و پای چپ زیر زانوی راست قرار گیرد-نهایت ادب و نزاکت
خیت شدن-شرمنده شدن-کنفت شدن-بور شدن

آبِ بسته-شیشه-بلور-یخ-برف

زیر و رو کردن-همه جا را به دنبال چیزی گشتن-به هم ریختن

دلچرکی-ناخوشایندی-اکراه

الحق(به‌راستی، حقیقتن)

جوشکاری-جوش دادن قطعات فلزی

ته کیسه دار-کسی که دارای مالی است و در برابر حوادث مادی دوام می آورد

پاتوغ-محل گرد آمدن
 

آب نکشیده-زشت-بد-نامفهوم

دل و روده بالا آمدن-به حالت تهوع افتادن
رقصیدن کلاه کسی در هوا-بسیار شادی کردن-کلاه خود را به آسمان انداختن

راست راستی-حقیقتن-واقعن

دزدیدن قد-خود را برای دیده نشدن خم کردن

دنگ دنگ-صدای برخورد دو چیز سخت به هم

دوبلاژ-برگردان گفت و گوی فیلم به زبان دیگر

آسیاب‌گردان-کسی که به‌خوبی از عهده‌ی کارها بر می‌آید

خرج برداشتن-پول لازم داشتن

 

 

بدون معطلی-بی درنگ-فورا

دستی پز-نانوایی که در خانه نان می پزد

آرد خود را بیختن و الک را آویختن(کسی که وظایف زندگی‌اش را انجام داده و دیگر توقعی از او نیست)

دو برجی-کبوتری که در یک جا بند نمی شود

چاق کردن-سر حال آوردن-درمان کردن

خود را جستن-جست و جو در لباس خود برای یافتن و کشتن حشرات موذی مانند شپش

از قلم افتادن(فراموش شدن، مورد بی‌مهری قرار گرفتن)

تند رفتن-دور برداشتن-زیاده روی کردن-از حد خود تجاوز کردن

پیزر به پالان کسی گذاشتن-با دروغ و چاپلوسی کسی را فریفتن-هندوانه زیر بغل کسی گذاشتن

رودل کردن-به سنگینی معده دچار شدن

از بن دندان(از ته دل، با میل و رغبت)

حرف چند پهلو-سخن مبهم و دارای چند معنی

دامب و دومب-آوای ضرب و تنبک

بلبل زبانی کردن-شیرین زبانی کردن-حاضر جوابی کردن-پرحرفی کردن

بی زحمت-لطفا-خواهش می کنم

بی کلاه ماندن سر-بی نصیب ماندن-چیزی بدست نیاوردن

بال در آوردن-به سرعت رفتن-بسیار خوشحال شدن

حمله گرفتن-غش کردن

 

خرده پا-کاسبان جزء و کم سرمایه

ازقحطی‌درآمده-گرسنه‌چشم-آدم ندید‌بدید

 

پا دادن-آماده شدن فرصت و وسایل کار-اتفاق افتادن
ارزانی(بخشیدن، دادن)

زهرحند-خنده ی تلخ و از روی خشم

تندی-بلافاصله-به سرعت-مانند : تندی رفت

خاله خواهر خوانده-نگا. خاله خاک انداز

از دل و دماغ افتادن(شور و نشاط خود را از دست دادن، بی‌حوصله شدن)

آمیزقلمدون(میرزا‌بنویس، کاتب)
چپ و راست کردن-زیر و رو کردن-مشت باران کردن

 

به صرافت افتادن-به فکر انجام کاری افتادن
بامبول زدن-حقه سوار کردن

آجر شدن نان-از بین رفتن درآمد

 

چین و خم-پیچ و تاب

زن آمدن-دشنامی در مقام تحقیر و ریشخند

اجاق کسی کور بودن-نازا بودن-بی فرزند بودن

دو پا-انسان

اُرد کسی را خواندن-به حرف کسی گوش کردن-اهمیت دادن
دیزی-ظرفی سفالی یا فلزی که در آن آبگوشت می پزند-آبگوشت

دختر سعدی-دختری که بیش تر در بیرون از خانه و کم تر در خانه است

اجل معلق-مرگ ناگهانی

آب را گل آلود کردن-برای سود خود کارها را به هم زدن

 

از چیزی گلی چیدن-از چیزی بهره بردن

آتش به گور کسی باریدن(پس از مرگ دچار عذاب شدن)

دست کم گرفتن-کم بها دادن-اهمیت ندادن-حقیر شمردن
بازار شام-جای شلوغ و در هم و بر هم

روشن کردن چراغ اول-نخستین پولی که معرکه گیران از تماشاچیان می گیرند

چارک-یک چهارم

از پاشنه در آوردن(به هر گوشه و کنار سر کشیدن)

اجل معلق(مرگ ناگهانی)

شماره ی نوشته : ٢- ۹ / ۷

آقبانو(نوعی پارچه‌ی نخی نازک)

خال باز-کسی که ورق ها را با تردستی می اندازد و مردم را فریب می دهد

دوره ی آخرالزمان-روزگار آشفته و پر ظلم و فساد

از بی‌کفنی زنده بودن-بی‌نهایت فقیر و نیازمند بودن

چُش-کلمه ای که خر را ار رفتن و حرکت باز می دارند

چپی-مخالف حکومت-وابسته به چپ

پهلوان پنبه-درشت اندام ولی بی زور-پهلولن دروغی

پس زدن-کنار زدن-دور کردن-نپذیرفتن-رد کردن

حرف کسی را با شکر بریدن-انتقاد مودبانه از کسی که سخن آدم را قطع می کند

 
حالا نه و کی-از دست ندادن فرصت-غنیمت شمردن فرصت

چوب رخت-چوبی افقی که جامه را بر آن می آویزند

پدر کسی را در آوردن-کسی را تنبیه کردن-بسیار آزار دادن
 

تِک تِک-صدای کارکردن ساعت

بلا گردان-چیزی یا کسی که جلوی آسیب و زیان را می گیرد

تِرمال کردن-خراب کاری کردن-کثافت کاری کردن-گُه مال کردن

بار آوردن-تربیت کردن-ایجاد کردن-تولید کردن-نتیجه دادن-سبب شدن

دستی دستی-به دست خود-آگاهانه-عمدی

به دل گرفتن-رنجیده خاطر شدن

ریزه خورده-خرده ریزه-وسایل کم بهای خانه

از نافِ جایی آمدن-کاری را به‌خوبی اهل جایی انجام دادن

چندش شدن-حالت چندش دست دادن

از خود بودن(خودی بودن، محرم بودن)
جنگل مولا-جایی بی نطم و ترتیب-شهر بی قانون

پی نوشت-مطلبی که پس از پایان نوشته به آن افزوده می شود

ریشو-دارای ریش بلند

زیر غربالی-دانه هایی که به مرغ و پرنده می دهند

خشکه بی آب-نوعی فولاد که آهن و چدن را با آن می تراشند

 

بد ریخت-بد شکل-بد هیکل-بد قواره
دست کسی را توی پوست گردو گذاشتن-کسی را گرفتار مشکل و سختی کردن
دانشگاه-محل آموزش دانش و فلسفه و هنر

روی تاب گذاشتن-سپردن شرط بازی به نفر سوم برای جر نزدن حریفان

دُم به دست دادن-بهانه به دست دادن-خود را گیر انداختن

چرب دست-ماهر-زبر دست
رمبیده-خراب شده-فرو ریخته

 

تو هچل افتادن-به دردسر افتادن-دچار مشکل شدن

رتوش-دستکاری و آرایش عکس

 
آب و گِل-بر و رو-سرشت آدمی
رو دست بالا آمدن-رقابت کردن-پیشی گرفتن

جناغ شکستن-شرط بندی کردن با جناغ مرغ

پاشنه بخواب-کفش راحتی

دو شاخه-چوب دو شاخه ی درخت که کودکان از آن تیرکمان می سازند-رابط میان وسیله ی برقی و پریز برق

 

جانب کسی را گرفتن-از کسی پشتیبانی کردن

 

جفتک زن-لگد زن

چندش-لرزش ناگهانی بدن-حالت نامطبوع

برج زهر مار-بسیار خشمگین-بسیار اندوهناک

بد قلق-بد عادت-بد ادا

بله قربان-در حالت احترام در جواب مثبت می گویند-مجازا به معنی تملق است

 

دهن کسی آب افتادن-به طمع افتادن-میل شدید پیدا کردن
دندان کسی را شمردن-رگ خواب کسی را به دست آوردن-کسی را تحت تاثیر و نفوذ قرار دادن
خاک اره-ریزه های چوب که پس از اره کردن آن بر زمین می ریزد

استکانی زدن(می‌خوارگی اندکی کردن)

 

انگشت خوردن(افسوس خوردن، پشیمان بودن)
خواب آلود-آن که کاملن بیدار نشده است

تیر مالی-لاغر-باریک-ضعیف-دختر بلند بالا

روگیر کردن-در رودربایستی ناگزیر به انجام کاری کردن-نگا. روبند کردن

آب نمک زدن(با شیرین زبانی گفتن)

دل آمدن-به چیزی تن در دادن

دست و پا چلفتی-بی عرضه-نالایق-بی دست و پا

آب در جگر داشتن-توانایی مالی داشتن
چوب بست-داربست چوبی-چوب بندی

زوار در رفتن-بند و بست چیزی خراب شدن-از شدن خستگی یا پیری از کار افتادن

رو دستی-نوعی دستکش-ضربه ی روی دست-حقه-کلک
دست به دهن-کسی که به اندازه ی مخارجش درآمد روزانه دارد-آدم کم درآمد و تهی دست

حال آوردن-به هوش آوردن-از ناراحتی بیرون آوردن-کتک زدن

ابوقراضه(ابوطیاره)

زبان در قفا-زبان پس قفا

راسته-گوشت دو طرف ستون فقرات حیوان

آیَم سایَم(گاه‌کاهی)

دور از جناب ب-لانسبت

پیش فنگ-جلوی رو قراردادن تفنگ به طور عمودی

روبند کردن-کسی را به رودربایستی به کاری واداشتن

خنِس و فنِس-گرفتاری و ناراحتی

خوابیدن-خراب شدن-فرو ریختن

خیار شور-خیار سبز که مدتی در آب نمک بخوابانند

چلو کباب-غذایی مرکب از چلو و کباب

ادب‌خانه(مستراح، طهارت‌خانه)

چَپَری بی-درنگ-به سرعت

تو پای کسی پیچیدن-مزاحم کسی شدن

چراغ دستی-چراغ قابل حمل با دست

تت و پت کردن-شکسته سخن گفتن-لکنت پیدا کردن

انگولک کردن-سر به سر گذاشتن-با انگشت به چیزی ور رفتن-انگشت رساندن

چاووش-کسی که به هنگام رفتن زایر به زیارت اشعار مناسب می خواند

ختنه سوران-جشنی که به هنگام ختنه کردن نوزاد پسر بر پا می کنند

دیپلم-مدرک پایانی دبیرستان-گواهی نامه-تصدیق

جِغله-آدم کوچک و ریزاندام ولی زرنگ و ناقلا
آب‌کور(کسی که سودش به دیگران نمی رسد)
ذلیل‌شده

ژرسه-نوعی پارچه ی نازک-نیم تنه ی بافته از نخ

بچه انداختن-بچه ی نارس بدنیا آوردن

تخم شر-مردم آزار- شرور

خانه به دوش-بی خانمان-آواره

آب بستن در چیزی(آبکی و رقیق کردن)

روی خون افتادن زن آبستن-بچه انداختن
خیر ببینی-دعایی است در حق کسی که کمکی کرده باشد
اقبال کسی به برج ریق بودن-بداقبال بودن
خرچنگ قورباغه-کج و معوج-درهم و برهم
جواب کردن-به کار کسی پایان دادن-از کار اخراج کردن

زار-کوتاه شده ی زایر

خاله جان آقا-یکی از چهار زن کلثوم ننه

پیل پیلی خوردن-در راه رفتن به چپ و راست متمایل شدن
پشه کوره-پشه ی ریز

تر و تازه-شاداب-شسته و رفته
پایین ریختن دل-به شدت ترسیدن-زهره ترک شدن

دو قورت و نیمش باقی بودن-با وجود بهره بردن فراوان هنوز ناسپاس بودن

چوب سیگار-نی سیگار

فرمان چرخیدن به سمت چپ در آموزش نظامی

آخش درآمدن(از درد نالیدن)

دم ِ دست-آماده-حاضر-در دسترس