اصطلاحات عامه – کوچه بازاری

به کله ی کسی افتادن-به سر کسی زدن-به وسوسه افتادن

 

 
جوان مرگ شدن-در جوانی مردن

 

دنگ و دیوانه-خُل و احمق-سخت داغ
حالی شدن-فهمیدن-درک کردن

تشنه بودن به خون کسی-خواهان مرگ کسی بودن

حیاط خلوت-حیاط کوچکی در جلو یا پشت خانه

خایه مالی کردن-چاپلوسی کردن-نگا. دستمال ابریشمی داشتن
آتشی-تندخو-زودخشم
چس نفسی-پر حرفی-روده درازی

تره خورد نکردن برای کسی-کم ترین اهمیتی برای کسی قایل نشدن

پیش خور-از پیش گرفتن حقوق مقرری

دول-آلت مردی به زبان کودکان

آب حیات(عشق و محبت، دهان معشوق)

دور کسی گشتن-قربان صدقه ی کسی رفتن

زنده باد مرده باد-جار و جنجال سیاسی-تظاهرات سیاسی-شعارهای موافق و مخالف دادن

دم حجله کشتن گربه-زهر چشم گرفتن برای نخستین بار

دل دل را خوردن-عجله داشتن-بی تاب بودن

جَلد-چابک-چالاک-کبوتر دست آموز

جیب کَن-کسی که کارش اخاذی و تلکه است-کسی که دیگران را می دوشد

پوزخند-تبسمی از روی تحقیر و استهزاء

پهلوان پنبه-درشت اندام ولی بی زور-پهلولن دروغی

 

 
به راه انداختن-راه انداختن-به کار انداختن

تک و توک-به ندرت-کمی

خندیدن تو روی کسی-به کسی که بسیار گستاخ است می گویند
جام زدن-شراب نوشیدن-باده خوردن

خواب دیدن برای کسی-نقشه کشیدن برای استفاده یا کوبیدن کسی

دم ِ دست-آماده-حاضر-در دسترس

پاشویه-دیواره ی حوض-آبروی کنار حوض

در کوزه گذاشتن و آبش را خوردن-بی ارزش و بی اعتبار دانستن

رد گم کردن-اثر چیزی یا کاری را از میان بردن-گمراه ساختن-نظر کسی را از چیزی منحرف کردن

 
پر گو- پر چانه
از چشم کسی برق پریدن(شدت ضربه‌ای را که به کسی وارد شده است نشان می‌دهد)

روز هفتاد هزار سال-روز قیامت

دوبل-دو برابر
آفتاب از کدام طرف در آمده؟-چه عجب از این طرف‌ها؟!

پشه کوره-پشه ی ریز
خدا بیامرز-مرحوم-مغفور

خبردار-اصطلاح نظامی برای آماده کردن سربازان برای انجام فرمان

پَرِ گوش و-پره لاله ی گوش

بند دل پاره شدن-بسیار ترسیدن-به وحشت افتادن

تنگاتنگ-بسیار نزدیک به هم-بدون فاصله
 

دور افتادن-نزد این و آن رفتن-با هر کسی دیدار کردن

از چاله در آمدن و به چاه افتادن-از باران به ناودان پناه بردن

حلق آویز-به دار کشیده

زبان کسی را موش خوردن-سکوت کردن-با وجود ضرورت سخن نگفتن

 

ریگ دندان کسی شدن-مزاحم کسی شدن
 

چار خیابان زدن موی سر-تراشیدن مو به شکل + که برای تنبیه دانش آموران انجام می گرفت

تنبل خان-تن پرور

داد و قال-داد و فریاد-قیل و قال

زهره ی کسی آب شدن-سخت ترسیدن

زاهرو-دالان-سرسرا

خِس خِس-صدای تنفس کسی که نفس تنگی دارد

بار گذاشتن-نهادن ظرف غذا بر اجاق برای پخته شدن
خدا قوت-خدا قوت بدهد-خسته نباشی
چپو-غارت-تاراج

دق-غصه و ناراحتی-نوعی بیماری روحی که بیمار را رنجور می کند و از بین می برد

حرف‌های بی‌ سروته و بی‌ربط زدن

جیک جیک کردن-غرغر کردن-جویده جویده حرف زدن

دو شاخ-دارای دو شقه

خیره-بی شرم-پر رو

بازداشتن-منع کردن-مانع شدن

از پیش بردن-با موفقیت انجام دادن
زار-کوتاه شده ی زایر

چپری آمدن-زود آمدن

دل گرفتن-غمگین شدن-متاثر شدن

چاقالو-چاق-فربه

 

حرف شنو-سر به را-مطیع
پایگیر کسی شدن-زیان یا جرمی به کسی افتادن
رای دادن-نظر دادن به انتخاب چیزی یا کسی

 

چیزی را به کسی زهرمار کردن-مانع از لذت بردن از چیزی شدن

آب چشم گرفتن-ترسانیدن-به گریه انداختن

چشم انداز-منظره

 

بشور و بپوش-جامه ای که پس از شسته شدن نیازمند اتو شدن نیست

تیپ هم-جور-هماهنگ-متناسب

بپا-مواظب باش-متوجه باش

خیابان گز کردن-ول گشتن

اَتَر زدن(فال بد زدن)

روی دست کسی ماندن-به فروش نرفتن-باد کردن

خبرنگاری-کار خبرنگار

اردنگ-تیپا-لگدی با نوک پا

تیر مالی-لاغر-باریک-ضعیف-دختر بلند بالا

افطاری(خوراکی که برای گشودن روزه می‌پزند)

تو گذاشتن-چیزی را مسکوت گذاشتن-از درون دوختن

آبدیده-جلا یافته-آزموده و مجرب

زاپاس-ذخیره-یدک-آدم بی مصرف و زوار دررفته

جد و آباد-آبا و اجداد-پدر و پدر بزرگان

پاچه ورمالیده-بی شرم و پر رو-حقه باز

چاک خوردن-شکافته شدن-پاره شدن

 

از اوناش نبودن ( فقط به‌صورت منفی)(از جمله‌ی کسانی نبودن که مخاطب گوینده‌ی جمله را از آنان پنداشته است)

آواز دادن(خواستن)

دو رو-لباسی که از هر دو طرف می توان آن را پوشید-آدم غیر صمیمی و فرصت طلب

از چشم افتادن(مورد بی مهری قرار گرفتن ، بی‌اعتبار شدن)

جیره خوار-کسی که از جایی یا کسی جیره و مزد دریافت می کند-مامور

به تور کسی خوردن-سر راه کسی ظاهر شدن-گیر کسی آمدن

چراغ پا ایستادن-به انتظار ایستادن

تخم جن-حرام زاده
تب خال-جوشی که از شدت تب دور لب پدید آید

آسمان با زمین دوختن-داشتن کمال مهارت در تیراندازی“>تیراندازی“>تیراندازی“>تیراندازی“>تیراندازی

حرام شدن-بی فایده شدن-بی نتیجه شدن

خلق کسی تنگ شدن-عصبانی شدن-بی حوصله شدن

خودم جا، خرم جا-تکیه کلام کسانی که همه چیز را از دریچه ی منافع شخصی می بینند. من که دارم گور پدر بقیه

پولکی بودن-عادت داشتن به گرفتن رشوه-بدون پول کاری را انجام ندادن
الابختکی-اتفاقی-تصادفی

خود را بستن-پول دار شدن
ایراد بنی‌اسرائیلی(بهانه‎های بی‌خود و بی‌جهت)

پای چوب ایستادن-منتظر آغاز فروش در میدان یا بازار ماندن

 

زمین گیر شدن-ناتوان شدن از پیری یا بیماری

اسباب‌کشی(نقل اثاثه از خانه‌ای به خانه‌ی دیگر)

چرخ کسی را چنبر کردن-به اصرار کسی را به کار واداشتن-پیله کردن

پوست سگ به روی خود کشیدن-بی شرمی را به نهایت رساندن

جوشی-تند مزاج-زود خشم-عصبانی

انگشت عسلی به‌دیوار کشیدن-هنگامه بر پا کردن-مردم را متوجه‌ی جایی کردن

آلونک‌نشین(ساکنان حواشی شهرها که در اتاقک‌های آلونک‌وار زندگی می‌کنند)

ایراد بنی‌اسرائیلی(بهانه‎های بی‌خود و بی‌جهت)

خُل-آتش زیر خاکستر-خاک و کثافت

پاتوغ-محل گرد آمدن

زاپاس-ذخیره-یدک-آدم بی مصرف و زوار دررفته

جیغ کشیدن-نگا. جیغ زدن

بد حرف-کسی که پیوسته حرف های زشت می زند

دست خوش !-آفرین

دو زاری کسی افتادن-به اشارات و کنایات پی بردن

خواب گرد-کسی که در خواب راه می رود

دست داشتن-توانایی داشتن-وارد بودن

خُرخُرو-آن که در خواب بسیار خرناس می کشد

پِخ کردن-با گفتن پِخ کسی را ترساندن

خنده ی نخودی-خنده ی لوس و بی مزه

زال و زندگی-وسایل زندگی-اسباب معیشت

خود را به کوچه ی علی چپ زدن-خود را بی اطلاع نشان دادن

تحصیل کرده-درس خوانده
پرت گفتن-حرف بی معنی زدن

زور آوردن-زیر فشار گذاشتن-در تنگنا قرار دادن

چاشته بندی-ته بندی

خدا به رد-در پناه خدا

 

دست آمدن-به دست آمدن-پیدا شدن-حاصل شدن

جنس کسی خرده شیشه برداشتن-آب زیر کاه بودن-حقه باز بودن

آب شدن و به زمین فرو رفتن-دود شدن و به آسمان رفتن

به چشم آمدن-قابل توجه بودن-ارزش داشتن
آش همان آش و کاسه همان کاسه-چیزی تغییر نکرده

آب مریم(شیره‌ی انگور، عصمت و طهارت)

این خط و این نشان(عبارتی تهدیدگونه برای منع کسی از چیزی یا انجام کاری، نگویی که نگفتم.)

این دست و آن دست کردن-وقت تلف کردن-وقت کشتن-به عقب انداختن

چِل-خل و دیوانه

دستی از دور بر آتش داشتن-از حقیقت امری بی خبر بودن-قضاوتی سطحی از چیزی داشتن

آب از دریا بخشیدن-از کیسه‌ی خلیفه بخشیدن
پشت کار داشتن-داشتن نیرویی که انسان را به پایان دادن کار وا می دارد
از خجالت آب شدن-بسیار شرمنده شدن

دروازه بان-محافظ دروازه در فوتبال“>فوتبال“>فوتبال“>فوتبال“>فوتبال-گلز

خواب و خوراک-خورد و خواب

بی امان-پیگیر-دائم-پیوسته

 

تَک سرما شکستن-از شدت سرما کاسته شدن

جوجه خوردن-مرفه بودن-در ناز و نعمت زیستن

اصحاب منقل(اهل گفت‌وگو و سخن)

ریغ-مواد درون امعا و احشا
دست و پا نمدی-دست و پا پنبه ای
خریت-نادانی-حماقت

ژرسه-نوعی پارچه ی نازک-نیم تنه ی بافته از نخ

توی دل کسی را خالی کردن-کسی را ترساندن-ناامید کردن

برخورد کردن-تصادف کردن-دیدارکردن

در گوش کسی یاسین خواندن-اندرز بی هوده دادن-نصیحت کردن به کسی که نشنود

 

بازار شام-جای شلوغ و در هم و بر هم

چِخی-سگ

 

 

پیر پاتال-فرتوت-کهن سال

خوشمزه-آدم اهل شوخی-بذله گو

دیوانه ی کسی بودن-عاشق بی قرار کسی بودن

بند آوردن-متوقف کردن

اسکلت‌بندی-طرح‌ریزی-زیرسازی

دلمه شدن-بسته شدن

بی سر و سامان-مفلس-محتاج-آشفته-درهم ریخته-پریشان

اسباب‌کشی-نقل اثاثه از خانه‌ای به خانه‌ی دیگر

چانه زدن-پرگویی و اصرار برای تخفیف خواستن

پیش کسوتی-قدمت و برتری

 

 

دست به کیسه شدن-آماده ی پرداخت پول شدن

ژوری-هیئت داوران

خبر-گزارش رویداد
زار زدن-سخت گریه کردن
روان بودن-از حفظ بودن-از بر بودن

دود گرفتن-پُک زدن

چهار چوب-محدوده-قاب

راست رفتن-مستقیم رفتن-بدون دردسر رفتن

خوش دست و پنجه-نگا. خوش دست
پیاده روی-راه پیودن با پای پیاده
بامبول در آوردن-حقه و کلک زدن

خندق بلا-شکم

زانویی-زانو
چم کسی را گرفتن-دل کسی را به دست آوردن

 

زیگزاک-خط شکسته-کنگره دار
دالی دالی کردن-خود را مرتب پنهان کردن و سپس نشان دادن

روی زمین سفت نشاشیدن-به مقاومتی بر نخوردن

زاغ گرفتن-مسخره کردن-شیشکی بستن

راه به جایی نبردن-نتیجه ندادن-به جایی نرسیدن

 

حساب بالا آوردن-بدهکار شدن

رتوش-دستکاری و آرایش عکس

از پا ننشستن-سماجت ورزیدن-از کوشش دست نکشیدن
چله داشتن-عزادار بودن در روز چهلم مرگ عزیزی

ازرق شامی(اخمو، ترشرو)

چُش گفتن-جلوگیری کردن-مانع شدن

روغن حیوانی-روغنی که از جوشاندن و تصفیه ی کره به دست می آورند-روغن زرد

بار انداختن-توقف و اقامت کردن

داش مشدی-لوطی محل-آن که غرور جوانی دارد

خراب شدن بر سر کسی-نزد کسی بار و بندیل گشادن و ماندن

پا به رکاب-آماده ی رفتن

باردار-آبستن-حامله

پرچ کردن-فرو بردن میخ در چیزی و کوبیدن و پهن کردن سر آن
آدم بگو بخند(شیرین‌زبان و بذله‌گو)
چانه-گلوله ی خمیر نان

تازه به دوران رسیده-نو کیسه-کسی که تازه به ثروت یا به جایی رسیده است

دیم کاری-کشاورزی دیم

رو شویی-ظرف یا دستگاهی که برای شستن دست و صورت نصب می کنند
روی کسی به زمین افتادن-شرمسار شدن به علت رد شدن تقاضا
جریحه دار کردن-زخمی کردن-رنجاندن-دل شکستن

پر و پاچه ی کسی را گرفتن-بر کسی خشم گرفتن-به کسی دشنام دادن

خیر مقدم-خوش آمد

اخت شدن با کسی-مانوس شدن با کسی

 

چیز خور کردن-خوراندن سم یا موادی که رمالان و دعانویسان تجویز می کردند

آینه‌ی هفت‌جوش-خورشید

راه باز است و جاده دراز-اگر می توانی به قصد خود عمل کن

تو زرد از آب درآمدن-بی ارزشی یا فساد چیزی آشکار شدن

پنبه از گوش در آوردن-از غفلت در آمدن-هوشیار شدن

چِل بسم الله-لوحه ی کوچکی که در آن آیات قرآن می نوشتند و برای دفع چشم زخم بر گردن کودک می آویختند

پاسور زدن-پاسور بازی کردن

پیش کرایه-کرایه ای که در مبدا پرداخت می شود

حیوانی-نگا. حیوانکی

زهرمار خان-ترش رو-اخمو

حساب و کتاب از دست کسی خارج شدن-اداره و نظم امور از دست کسی در رفتن
دو زاری کسی افتادن-به اشارات و کنایات پی بردن

خاطره-یادگار

زیر اخیه کشیدن-زیر فشار گذاشتن

از صرافت چیزی افتادن(از انجام کاری منصرف شدن)

اداره بازی(پرداختن بیش از حد به تشریفات زاید اداری)

بند و بساط-اسباب مختصر زندگی

انگشتر پا(چیز بی‌ارزش)

ریش و پشمی به هم زدن-بالغ شدن-صاحب ریش و پشم شدن
زار زدن لباس به تن-ناجور و نامناسب بودن لباس
دست کم گرفتن-کم بها دادن-اهمیت ندادن-حقیر شمردن
تغ تغ-صدای برخورد دو چیز به هم

دست و بال کسی تنگ بودن-تنگدست بودن-فقیر بودن

دسته جمعی-باهم-گروهی

اَنف کسی معیوب بودن(ابله بودن، خل بودن)

رو شویی-ظرف یا دستگاهی که برای شستن دست و صورت نصب می کنند

 

دو دستی تقدیم کردن-با رضایت خاطر و احترام دادن

باز شدن نیش کسی-تبسم کردن از روی خوشحالی و خوشوقتی

جهنم دره-جای نامناسب و عذاب دهنده
رو دست خوردن-فریب خوردن-خام شدن

جِر دادن-پاره کردن-در مقام تهدید نیز می گویند

پیش پرده-نمایشی کوتاه پیش از آغاز نمایش اصلی

حاضری-غذایی که پختن نمی خواهد و به سرعت آماده می شود

به سر کشیدن-یکباره نوشیدن-بالا انداختن

 

 

حرام کردن-تلف کردن-از میان بردن نتیجه و فایده

دم کوتوله-کوتاه قامت-چیز کوچک
 

از خدا خواستن(در برابر پیشنهاد یا کاری قرار گرفتن که خود شخص در آرزویش بوده است)

از جلوی کسی در آمدن(در برابر کسی مقاومت کردن)
خاک آلود-آلوده به گرد و غبار و خاک

زیر دستی-بشقابی که برای گذاشتن شیرینی و آجیل و مانند آن ها به کار می رود-پیشدستی

الو گرفتن(آتش گرفتن، (کنایه از شدت خشم و عصبانیت))

انسان-آدم خوب و پایبند به اصول اخلاقی

تیر و ترقه شدن-سخت خشمگین شدن-ناگهان از جا در رفتن و ناسزا گفتن

حاشیه دار-کناره دار
خون گرفته ی کسی بودن-در برابر کسی مسئول بودن

چو افتادن-شایع شدن-شهرت یافتن

بار انداختن-توقف و اقامت کردن

پر و پخش-پراکنده

تپه گذاشتن-بول کردن

رسانه-وسیله ی ارتباطی

 

دکان کسی را تخته کردن-کسب کسی را از رونق انداختن-دست کسی را از چیزی کوتاه کردن

چشم به هم زدن-زمان بسیار کوتاه-یک آن

از پیش بردن(با موفقیت انجام دادن)

از کسی کشیدن-از کسی رنج کشیدن

ابوطیاره(اتوموبیل کهنه و فرسوده)

ریشه دار-با سابقه-قابل اطمینان-محکم

پا دری-فرشی که پای در می اندازند-سنگی که کنار در می گذارند تا باد در را حرکت ندهد

دربست-یک جا-به طور کامل-به طور کلی

چوب خوردن-تنبیه شدن

تخت خوابیدن-راحت و آسوده خوابیدن

پیش پیشکی-از پیش

انگشت بر حرف نهادن-ایراد گرفتن-نکته‌گیری کردن-اعتراض کردن

تو آسمان ها سیر کردن-در خیال و تصور بودن-در عالم هپروت بودن

از بای بسم الله تا تای تَمَت(از اول تا آخر، از سیر تا پیاز)
دهن بسته-حیوان
پدر مادر دار-نجیب-اصیل-آبرومند و خوب

جَلدی-بی درنگ-به چالاکی

جَر-پیچ و خم راه

از شوخی گذشته-حالا برسیم به مطالب جدی

از دندۀ چپ پا شدن-سخت عبوس و کم‌حوصله بودن

 

درز را آب دادن-از راه به در شدن

از کفر ابلیس مشهورتر-گاو پیشانی‌سفید-نزد همه معروف

پیشاب-ادرار

به پیر و پیغمبر قسم خوردن-سوگند بسیار یاد کردن

آفتابه خرج لولهنگ کردن-چیز با ارزشی را در بهای چیز بی‌ارزش دادن

دوا خوری-عرق خوری-مجلس صرف مشروبات الکلی

دور برداشتن-گرم شدن-مبالغه کردن-کش دادن-عصبانی شدن

اتیکت-برچسب-آداب و رسوم-قاعده
دلگرم-علاقه مند-مشتاق
بند زدن-به یکدیگر وصل کردن-به هم چسباندن

چفت-چسیده-تنگ-زنجیر در

حالی کردن-فهماندن
تکان خوردن-ناگهان ترسیدن-جاخوردن-از جا حرکت کردن
از زبان افتادن(لال شدن)

اشک تلخ(شراب، اشک عاشق)
خام طمع-پر طمع و حریص-پر توقع
آتشخوار(ظالم، حرام‌خوار)

زنده شدن-حق بازی دوباره پیدا کردن

خبر چین-سخن چین-جاسوس
بیرونی-مقابل درونی-جایی از خانه که مردان و خدمتگزاران مرد می نشینند
 

پیش کسوتی-قدمت و برتری
ار زبان کسی(از قول کسی)

اسب چوبین-تابوت

زدن به هر دری-برای رسیدن به مقصود به هر جا و هر کسی متوسل شدن

دسته دیزی-قوم و خویش دور

رتوش-دستکاری و آرایش عکس
آستین تر داشتن(بسیار گریه کردن)

خدا را بنده نبودن-بی نهایت عصبانی بودن-کفران کردن

رشوه گیر-رشوه خوار

دو دستگی-اختلاف عقیده-عدم اتفاق

 

از پا درآمدن(افتادن، سخت خسته و درمانده شدن)

تنه ی کسی به تن آدم خوردن-عادت و خوی کسی را پذیرفتن

دعوت نامه-نامه یا کارتی با درخواست شرکت در یک مجلس یا مراسم-اعلام آمادگی برای پذیرش مهمان در یک کشور دیگر

پالان خروس-کنایه از چیزی که وجود ندارد برای نشان دادن نداری مطلق

به دل خود صابون مالیدن-به خود وعده ی خوش دادن

ذلیل شدن-خوار و زبون شدن-بیچاره شدن
 

بچه باز-مردی که به پسربچگان تمایل جنسی دارد
از ته دل-از سر صدق و صفا

بشکن بشکن-وقت شادی و شادمانی-جشن و سرور

دمار از کسی درآوردن-کسی را سخت آزار دادن-کشتن

تو دهنی-ضربه ای که به دهان کسی بزنند-سخنی درشت در پاسخ کسی

برگشتن ورق-دگرگون شدن اوضاع-تغییر کردن حال و احوال
دست به دست کردن-تردید کردن-کوتاهی کردن-وقت کشتن

دانش جو-دانش پژوه-آن که در دانشگاه درس می خواند

پا به ماه-آبستنی که در ماه آخر خود است

زهرآب ریختن-ادرار کردن-شاشیدن

آواز خر در چمن(آواز ناخوش و گوش‌خراش)
خاله خامباجی-نگا. خاله خاک انداز

چار چنگولی-سفت و محکم-با دست ها و پا ها

اسیر خاک-مرده-تن‌پرور

خاطره-یادگار