ناخالص ملی، رشد اقتصادی نامناس او اشتباه هدایت شدهد منتج به یشرفت کیدیت بخشهای بیشمار جوامی صنعتی، حتی اگر معیارهای زندگیشان که از طریق درآمد سرانه اندازهگیری میشود، افزایش یدا نمود.این مو وع، ما را به فضای دو سشحی بین محیا و توسعه راهنمون میسازد.امروزه میدانیم که رشد محسوس تولید مواد از زمانی که انرالب صنعیت درگیر الحاق تهاجمی و تا به حام عمدتاً به حساب نیامده سرمایه طبیعت گردید، موجبات تنزم سیستمهای حمایت از حیات را فراهم نموداهوا، آب، خاک، جنگلد .زندگی بشر بر روی سیاره زمین نه تنها توسا دورنمای انهدام هستهای بلکه همچنین توسا دیده گرمشدن جو زمین و اساساً در نتیجه استداده دوباره از سوختهای فسیلی و نابودی گسترده جنگلها در معرض تهدید قرار گرفته است.افزون بر آن، ریختن بدون مالحظه فضوالت و سماندهها، یک عامل مؤ ر قوی در اختالم زیستمحییا است.از سویی، با گذشت سه دهه از برنامههای تحت حمایت توسعه به وسیله سازمان ملل، اقدام ناچیزی برای ر کردن فاصله میان اقلیت کشورهای روتمند و بریه مردم صورت گرفته است.مصرف سرانه در کشورهای شمام در مرایسه با کشورهای جنوب، ۹/۲ برابر برای غالت، ۷/۵ برابر برای گوشت، ۱/۸ برابر برای شیر، ۹/۱۹ برابر برای آهن و فوالد، ۳/۲۰ برابر برای تولیدات شیمیایی، ۶/۲۰ برابر برای ماشین و اتومبیل بوده است.مصرف سرانه سوخت های مایی در کشورهای شمام، ۸/۹ برابر کشورهای جنوب و مصرف سرانه برق در این کشورها ۴/۱۳ برابر کشورهای جنوب است.سهم سرانه کشورهای شمام و جنوب درخصوص نشر جهانی گازمنواکسیدکربن انسبت به درآمد سرانهد ۸ به ۱ است.در چنین و عیتی، میتوان گدت که توسعه گذشته، بیشتر در شمام اتوسعه یافتهد متمرکز شده بود و این امر چنان فشاری بر ظرفیت کره زمین وارد آورد که هیچگونه برتری برای تازهواردان باقی نگذاشته است.با توجه به مسیر مبتنی بر منابی مختل کننده محیا زیست که از سوی کشورهای صنعتی دنبام شده و نیز الگویی که غالباً توسا کره جنوبی و تایوان برای کشورهای جهان سوم ارائه میگردد، سیاره ما ممکن است در معرض نابودی قرار بگیرد .به عبارتی دیگر، اگر همه کشورهای فریر جهان قرار است که روتمند شوند بر طبق مدهومی که اقلیت روتمند کشورهای شمام، امروزه به این عبارت میدهند، زمین در معرض سروط قرار میگیرد.
-۸-۲-۲ دغدغههای مطرح در توسعه پایدار
لزوم نگرش یکیارچه به طبیعت
• مساله مربوط به رهیافت علمی یا منشرهای در توسعه ایدار، جهانی بودن منابی طبیعی است.منابی طبیعی از قبیل جو کره زمین، اقیانوسها و تنوع زیست، خاص یک کشور نیست، بلکه منابی
مشترکی به شمار می آیند و کاهش و جلوگیری از تخری آنها، بستگی به همکاری تمام کشورهای دارد.
• منابی زیست محیشی به مثابه سرمایههایی است که حداظت از آنها در زمره تالشهای اساسی انسان در جهان کنونی به شمار میآید.این دارایی بشری، سه نوع خدمات اصلی را برای جامعه انسانی
فراهم میآورد که نتایج هر کدام میباید فرایند تصمیمگیریهای اجتماعی و ملی را تحت تا یر قرار دهد.نخست اینکه منابی طبیعی طی قرون متمادی، من فراهمسازی مواد اولیه و اقالم مورد نیاز برای تداوم زندگی بشر، شتیبان فعالیتهای انسانی نیز بوده است.دوم، محیا زیست به مثابه یک مخزن مناس ابیآنکه هزینه چندانی بر جامعه تحمیل کندد در جهت جذب و تبدیل تولیدات زائد
فعالیتهای اقتصادی عمل کرده است.این نرش در دوران نوینگرایی اقتصادی ـ صنعتی، ابویشه در مناطری که ظرفیت مخزن دچار انباشتگی شدهد از توجه بیشتری برخوردار شده است.سوم اینکه طی چند دهه گذشته، بیش از یش مشخص شده که محیا زیست، فراهم کننده بسیاری از خدمات خاص در سشح کالن و همچنین وظایف حداظتی نیز بوده است؛ مانند :با باتسازی آب و هوای سیاره و یا االیش اشعه زیانآور ماورای بندش به وسیله الیه ازون ماورای جوی اریموند اف میکس، :۱۳۷۶ ۱۲۱د.
• فعالیت کشورهای در حام توسعه، مهمترین عامل تأ یرگذار بر محیا زیست جهانی است، برخی از مسائل بسیار بحرانی مربوط به محیا زیست عبارتند از :
• حداظت از الیه اوزن
• کاهش انباشت گازهای گلخانهای در هواسیهر
• حدظ اقیانوسها و حیات آبزیان
• حدظ حیات سایر گونههای زیستی اهمان منبی، ۱۷۷د.
-۹-۲-۲ توجه به منابع اکولوژیکی مربوط به حال و آینده
• توسعه ایدار، به مالحظه منابی طبیعی ایه به عنوان نخستین عامل محدود کننده تولید اهمیت زیادی میدهد، در حالی که توسعه متداوم و سنتی، بر سرمایه و قابلیت دسترسی به سرمایه به عنوان نخستین محدودیت تاکید میورزد.
• حداکثر کردن جریان موجودیهای منابی طبیعی براساس یک ایداری بین نسلی، به طوری که جریان محصوالت زاید نیز در سشحی قرار گیرد که قابل جذب از سوی محیا باشد، بدون آنکه به بهرهوری منابی طبیعی ایه زیانی وارد کند.
• از نظر رشد ایدار جذب سماندها و ایعات تولیدی، کارکرد اصلی محیا زیست است و یک محدودیت مهم در شد اقتصادی به شمار میآید.
• نظریه توسعه ایدار بر آن است که محصوم ناخالص داخلی و محصوم ناخالص داخلی سرانه، معیار مناسبی برای نشان دادن رشد اقتصادی خالص هر کشور نیست، زیرا چنین رشدی به قیمت
نابودی و تخری
منابی طبیعی و کاهش ارزش آنها به دست میآید و بسیاری از هزینهها و منافی
اجتماعی و اکولوژیکی در محاسبه محصوم ناخالص داخلی منظور نشده است اهمان منبی، ۱۲۰د.
•
یشرفت و محدودیتهای توسعه ایدار در عمل، از بعد انعشاف ذیری نظام سرمایه داری، که اس
تعهد الزم، به چالشهای اقتصاد و اکولوژی و نیاز مستمر و فشارها برای تغییر را بدهد، مورد تایید
و تصدیق قرار گرفته است.
•
عدم سازگاری
الگوی توسعه با محیا زیست، مشکالتی چون تخری طبیعت و آلودگیهای
زیستمحیشی را به دنبام خواهد داشت.
•
در مو وع توسعه ایدار، تاکید اصلی بر حدظ و ذخیره منابی تجدیدنشدنی و حدظ منابی ایان ذیر
است. منافی و هزینههای اجتماعی غیر ولی، نرش مهمتری را در تحلیل هزینه ـ فایده اجتماعی
برنامهها و طرحهای خاص بازی میکنند.
-۱۰-۲-۲ اهمیت فعالیتهای انسانی
• از نظر توسعه ایدار، ارزش تمام منافی اجتماعی و هزینههای اجتماعی ااز جمله کاهش ارزش منابی طبیعید باید در نظام حسابداری به منظور تعیین نرش توسعه درنظرگرفته شود.
• چالشهای موجود برای رسیدن به توسعه ایدار در کشورهای در حام توسعه با آنچه در کشورهای یشرفته صورت گرفته، تا حدودی یکسان است.به بیان دیگر، درک چگونگی استداده از منابی یا
شرایا انسانی در کشورهای در حام توسعه، در تشخیص اساسیترین فرایندها، امری روری است.بهرهبرداری از چنین فرایندهایی در مریاسهای متداوت فضایی از مکان ااز جمله خانوادهد مدنظر است. فرایندهای فیزیکی انسانی از مهمترین عواملی هستند که در کلیه سشوح، ترکی این عوامل، ارتباطات بین مردم، محیا و همچنین بین مردم در محیاهای گوناگون را شکل میدهند. بر این اساس، تنها درک الگوهای توسعهیافتگی یا توسعه نیافتگی کدایت نمیکند، بلکه درک فرایندهای اساسی و فرصتهایی که امر توسعه ایدار را ممکن میسازد نیز امری اجتنابنا ذیر است.
• یک مساله جدی برای توسعه ایدار، این است که بدانیم بر کدام یک از فعالیتهای بخش خصوصی در استداده از منابی طبیعی باید نظارت داشت، زیرا این منابی کاالهای عمومی به شمار میآیند.
• کشاورزی نرش مهمی در توسعه ایدار، به ویشه ارترای توسعه در کشورهای جهان سوم، ایدا میکند.سرمایه اهمیت کمتری نسبت به منابی طبیعی دارد و توسعه ایدار بستگی به سرمایههای وارداتی ندارد.
• در بسیاری از کشورها یکی از موانی عمده توسعه ایدار وجود ساختار اجتماعی است که بیشترین سهم از روت ملی را در اختیار اقلیت کوچکی از مردم کشور قرار میدهد.
-۱۱ -۲-۲ توجه به استراتژیهای توسعه پایدار
• موفریت سیاستهای توسعه ایدار بستگی به اقدامات وسیعی دارد که برای کس توافقهای بینالمللی و بر سر حدظ محیا زیست به عمل میآید، ولی معموالً در چنین موافرتنامههایی مصالح ملی بر دستیابی به راهحلهای بهینه جهانی غلبه دارد.
• سیاست توسعه ایدار این اصل اخالقی را ذیرفته است :منابی طبیعی ایه باید به نحوی مورد استداده قرار گیرند و به روشی حدظ شوند که نسلهای آینده نیز دست کم بتواند به اندازه نسل کنونی تولید و مصرف کنند.
• برای توسعه ایدار شهری الزم است که برنامهریز محیشی شناخت و سیاستگذاری دقیری از مسائل میکرومحیشی (مسائل خرد محیشی )خانوادههای فریر شهری، از جمله مسکن و مسائل مربوط به آن داشته باشد.
• برای اقدام به توسعه ایدار شهری نیاز به تمامی سشوح از جمله قدرتهای محلی و مشارکت مردم است که به بهترین وجهی قادر به انتخاب اولویتها برای انجام روژهها هستند.
• سازمانهای غیردولتی به لحاظ برخورداری از توانایی و تحرکبخشی به جوامی محلی، کلید اساسی
توسعه ایدار آتی قلمداد میشوند.
-۱۲-۲-۲ تاریخچه فعالیتهای زیست محیطی در ایران
سابره اقدامات و مشالعات زیست محیشی در ایران بشور منظم و جامی به تأسیس سازمان حداظت محیا زیست بازمیگردد.چرا که در آن سام بر ا ر شرایا بینالمللی و اقدامات سازمانهای بینالمللی لزوم ایجاد سازما متولی امور محیا زیست احساس گردید.از آن تاری به بعد نیز سازمانها و موسساتی در این امر فعالیت داشتهاند همانند سازمان هواشناسی، وزارت بهداشت و درمان، وزارت صنایی، وزارت کشاورزی، دانشکده بهداشت (دانشگاه تهران ) و مرکز مشالعات محیا زیست و…، ه غال فعالیتهای انجام شده توسا این سازمانها و موسسات به صورت مباحثی نظری و گاهاً بصورت قانون در کشور مشرح شده است ولی در عمل چندان شتوانه اجرایی نیافتهاند و غالباً به محدوده جغرافیایی استان تهران اختصاص یافتهاند.در برخی موارد نیز با وجود قدرت اجرایی، متخلدین و منابی آلودهساز توانستهاند از طرق مختلف بشکلی غیرقانونی و یا غیرقابل قبوم، از قانون بگریزند و یا راهحلی غیراصولی برگزینند.
با وجود مشکالت، توجه به الگوی یشنهادی سازمان ملل جهت انجام برنامههای عمرانی در ایران میتواند مؤ ر باشد.این الگو سه نکته اساسی را مشرح مینماید :
• در مریاس ملی به روش “ظرفیتیابی محیا”عمل نمود.
• در برنامهریزیهای متعارف الگوی توسعه تعیین شده و بشور مشخص اجرا شود.
• کاربرد استانداردهای معین در امر فضای سبز، بهدشت، صنعت و…
در کلیه موارد باال، دولت بعنوان یک نیروی خارجی نرشی فعام داشته و هر آلودهکننده را ملزم به انجام تعهدات مینماید چون اکتدا کردن به تعهدات اخالقی کافی نخواهد بود.
در مجموع اقداماتی که در کشور انجام گرفت منجر به تدوین و تصوی یکسری قوانین در زمینه وظایف سازمان حداظت محیا زیست، شهرداریها، سازمان جنگلها و…گردید که نمونه روشن آن اصل نجاهم قانون اساسی است که در آن حداظت محیا زیست را بعنوان وظیده عمومی
