مسئولیت و تعهدات پدیدآورنده در قبال دانشگاه
پدیدآورنده به عنوان فردی که اثر را پدید آورده و آگاهی و اشراف کامل به نحوه ایجاد، کارکرد و نحوه کار با اثر دارد، در قبال دانشگاه به عنوان مالک یا شخصی که حمایت و امکانات مالی لازم را برای پدیدآورنده اثر فراهم نموده است، وظایف و تعهداتی دارد که برای بهره‌برداری از اثر، باید این وظایف را انجام دهد. در زیر به شرح و تفسیر چند نمونه از این وظایف و مسئولیت‌ها می پردازیم.
3-2-1. مسئولیت افشاء و یا عدم افشای اثر
افشای اثر به معنای عام آن تعریف می‌شود به بیان اثر و اعلام ایجاد اثر توسط پدیدآورنده به دانشگاه. در صورتی که اعضای یک دانشگاه با شرایطی که قبلا بیان شد، اثری را اعم از آثار مشمول حق مولف و یا آثاری که به آن‌ها حق اختراع تعلق می‌گیرد، خلق کند، موظفند در مرحله نخست آن را به دانشگاه اعلان کنند. دانشگاه بروون
[1] در خط مشی حق اختراع و کپی رایت خود در این زمینه در بخش 1.1.2 بیان می دارد: « تمام اختراعات و اکتشافاتی که قابلیت تعلق گرفتن حق اختراع دارند، باید به صورت کتبی برای اداره شرکاء فنآوری دانشگاه “بروون” به نحوی که هر چه سریعتر قابل اجرا باشند، فاش شود»[72،ص3]. همچنین در همین خط مشی در بخش2.7 که مربوط به حقوق مولف می شود اعلام می‌کند:« تمام آثاری که قابلیت تعلق گرفتن حقوق به عنوان آثار ادبی و هنری دارند و مالکیت آن به دانشگاه تعلق دارد، باید برای اداره شرکاء فنآوری دانشگاه بروون طی یک قرارداد کتبی توسط مولف فاش شود[72،ص9].
اما افشا، در معنای خاص آن در حوزه حقوق مالکیت صنعتی و در مورد اختراع استفاده می‌شود. زیرا افشای اثر واجد آثار فراوانی است که بدون آن اختراع از حقوقی که به آن تعلق می‌گیرد، محروم خواهد شد. قدم نخست در تحصیل حق اختراع تکمیل اظهارنامه ثبت اختراع در اداره ثبت اختراع یا اداره مالکیت صنعتی است. از مهمترین وظایفی که پدیدآورنده مخصوصا در حوزه حقوق مالکیت صنعتی و بالاخص در خصوص اختراع برعهده دارد، افشای اثر در فرم درخواست ثبت اختراع است. بند ج از ماده 6 قانون ثبت اختراعات، طرح‌های صنعتی و علائم تجاری 1386 بیان می‌کند: «ادعای مذکور در اظهارنامه، گویا و مختصر بوده و با توصیف همراه باشد، به نحوی که برای شخص دارای مهارت عادی در فن مربوط واضح و کامل بوده و حداقل یک روش اجرائی برای اختراع، ارائه کند. خلاصه توصیف فقط به منظور ارائه اطلاعات فنی است…»
بر اساس این ماده یکی از شرایط لازم و ضروری برای ثبت اختراع، توصیف اختراع یا افشای آن است. در حقوق کشورهای دیگر از جمله کشورهای اروپایی و آمریکایی نیز رویه به همین نحو است و افشای اختراع یکی از شرایط لازم برای ثبت و بهره‌مندی از حقوقی است که به اختراع تعلق می‌گیرد. در مورد اختراعاتی که مالکیت آن از دانشگاه است و شخص دیگری اختراع را پدید آورده است، این وظیفه بر عهده مخترع است که اختراع را در برگه اختراع توصیف یا افشا نماید، زیرا این فرد مخترع است که اثر را خلق کرده است و به تمام جنبه‌های آن اشراف دارد. در خط مشی حقوق مالکیت فکری دانشگاه “رنسلیر”
[2] در بیان این موضوع می‌گوید:« لازم است پدیدآورندگان به دقت مالکیت فکری ایجاد شده در دانشگاه رنسلیر را به منظور اینکه آیا مالکیت فکری پدید آمده ارزش تجاری یا ارزش دیگر دارد یا خیر، ارزیابی کنند. اگر ارزش تجاری داشت، برای حمایت از منافع مخترع و دانشگاه رنسلیر، هر پدیدآورنده‌ای متعهد به افشای تمام آثار واجد حقوق مالکیت فکری است که وی در دانشگاه پدید آورده است… پدیدآورنده باید فرم افشای کامل اختراع را قبل از اینکه حامیان مالی خبر بدهد به اداره تجاری سازی فناوری دانشگاه تسلیم کند»[73،ص5].
نکته حایز اهمیت اینکه افشای اثر باید جامع و کامل باشد، زیرا در صورتی که مخترع در اظهارنامه ثبت اختراع، اختراع را به صورت کامل فاش نکند و نتواند تمام جنبه‌های آن که از ویژگی نوآوری برخوردارند را شرح دهد، حقوق متناسب با اختراع ایجادشده، به آن تعلق نخواهد گرفت. بنابراین در این صورت ممکن است بعد از ثبت اختراع افراد دیگری، جنبه‌هایی را که در درخواست ثبت اختراع نیامده است، به عنوان “کاربرد جدید”
[3] به نام خود ثبت، و از آن بهره‌برداری مالکانه نمایند. از طرف دیگر مخترع نباید بدون جهت قابلیت‌هایی را که اختراع واجد آن نیست، در درخواست بنویسد، چرا که این امر سبب خواهد شد کارشناسان اداره ثبت اختراع، اختراع را رد، و آن را با توصیف مذکور، غیر قابل ثبت بدانند. البته هر مخترعی به دنبال کسب حمایت گسترده‌تر و تحصیل حمایت بیشتری برای اختراع خود می‌باشد. اما نباید این امر را با غیر واقع توصیف نمودن اختراع در برگه درخواست حق اختراع اشتباه کرد[74،ص410].
مخترع اختراعی که مالکیت آن به دانشگاه تعلق دارد، علاوه بر تعهد به افشای اختراع، به منظور ثبت اثر و برخورداری از حقوق قانونی، تعهد به عدم افشای اختراع تا لحظه ثبت اختراع را نیز بر عهده دارد. در صورت افشای اثر و یا استفاده از آن در مکان‌های عمومی، مسئولیت مدنی و ضرر وارده متوجه شخص مخترع است که بدون توجه به مسائل امنیتی، اختراع را فاش کرده است یا در مکان‌های عمومی مورد استفاده قرار داده است. بر اساس ماده 2 قانون ثبت اختراعات، طرح‌های صنعتی و علائم تجاری مصوب سال 1386 « اختراعی قابل ثبت است که حاوی ابتکار جدید و دارای کاربرد صنعتی باشد. ابتکار جدید عبارت است از آنچه که در فن یا صنعت قبلی وجود نداشته و برای دارنده مهارت عادی در فن مذکور معلوم و آشکار نباشد و …»
در حقیقت یکی از شرایط ماهوی ثبت اختراع، تازگی و جدید بودن آن است. تازگی و جدید بودن اختراع ممکن است با افشاء اختراع یا استفاده از آن از بین برود و در نتیجه اختراع ادعایی به علت فقدان شرط تازگی قابل ثبت نباشد. تازگی اختراع با انتشار یا استفاده از آن ممکن است زائل گردد[30،ص108-104].
3-2-2. مساعدت در بهره برداری از اثر
وظیفه پدیدآورندگان آثار دانشگاهی تنها با افشای اثر پایان نمی‌پذیرد، بلکه بعد از افشای اثر نیز این وظیفه، استمرار دارد. البته این ماموریت در آثار ادبی و هنری چندان وجهی ندارد، اما در مورد آثاری که در حوزه مالکیت صنعتی قرار دارند، استمرار دارد، به ویژه بعضی از آثار به دلیل پیچیدگی خاصی که دارند یا شرکت‌ها به دلایل تجاری مایل نیستند که شیوه کار با این آثار را فاش نمایند. به همین دلیل حتی بعد از مرحله ثبت اختراع و برخورداری از حمایت قانونی، پدیدآورنده ملزم است در صورت چنین خصوصیتی، خدمات فنی یا چگونگی کار
[4] با آن را به شخصی که می‌خواهد از اثر در صنعت استفاده نماید، ارائه کند. در بند 9.9 خط مشی حقوق مالکیت فکری دانشگاه چارلز استورت
[5] در اینباره آمده است:« در جایی که دانشگاه چارلز استورت تصمیماتش مستلزم بهره برداری از مالکیت فکری ایجاد شده هر اختراعی باشد، پدیدآورنده باید تمام مساعدت‌های معقول در فرآیند بهره‌برداری از اثر را مطابق با شرایط و مقررات آیین‌نامه استخدامی دانشگاه انجام دهد، برای مثال شرکت در جلسات با حضور شرکای تجاری بالقوه و مشاوره در خصوص توسعه بیشتر اختراع»[58،ص9].
[1] . Brown university
[2] . Rensselaer university
[3] .new use
[4] . know how
[5] . Charles sturt university]]>
