طبقه بندی زوجها
گاتمن در 1993 و فیتز پاتریک [1] در 1988 به دو نوع الگوی ارتبا کلی در ازدواج پی بردند
1ـ زوجیت با ثبات 2ـ زوجیت بی ثبات
زوجیت با ثبات شامل زوجهای سنتی[2]، زوجهای دو جنسی[3] (آندروژن) و زوجهای اجتنابی (دوریگزین) میشوند.
زوجیت بیثبات شامل زوجهای ناسازگار و زوجهای آزاد و مستقل میَشود. (گاتمن، 1993، فیتز پاتریک، 1988) این زوجها از نظر برداشت مثبت و منفی با هم متفاوتند. زوجهای با ثبات رفتارهای ارتباطی مثبت بیشتری را نسبت به منفی نشان میدهند. در زوجهای بیثبات اختلاف بیشتر از با ثبات وجود دارد. (اشتئوبر، 2005)
زوجهای سنتی:
با نقشهای جنسی سنتی یعنی نقشهای مردانه و زنانه انطباق دارند. وظایف زن و مرد کاملاً از یکدیگر متمایز و مشخص است . اهداف خانوادگی را بر اهداف فردی ترجیح میدهند، دارای برنامه منظم و مشخص روزمره هستند. در منزل در مکان مشترک زندگی میکنند و هیچیک اتاق خصوصی متعلق به خود ندارند. حد متوسطی از هیجانات مثبت و منفی را از خود نشان میدهند. از به وجود آمدن تعارض به جز در مسائل بسیار مهم اجتناب میکنند. به یکدیگر گوش داده و سعی در ابراز همدلی به هم میکنند و بعد از پایان هر تعارضی آشکارا در پی راضی کردن، متقاعد کردن طرف مقابل هستند. (گاتمن، 1993، فیتز پاتریک 2005)
گاتمن (1994) در بررسی عوامل مؤثر بر رضایتمندی زناشویی اعلام کرد که تأیید کردن منجر به رضایت بیشتر در زوجها میشود زیرا آنها از طریق رفتارهای واکنشی بینشان آگاه میشوند و ضمناً زوجها در مییابند که چطور برای همدیگر ارزش قائل شوند.
زوجهای دوجنسی (آندروژن):
زن و مرد هر دو در قبول نقشهای جنس زنانه و مردانه مساوات طلب هستند یعنی وظایف زوجین به وظایف مردانه و زنانه تقسیم نمیشود بلکه هر دو در مواقع مقتضی هر دو نقش را ایفا میکنند. اهداف فردی را بر اهداف خانوادگی ترجیح میدهند. برنامه زندگی منظم و از پیش تعیین شدهای ندارند. در منزل اتاق خصوصی دارند. سطوح بالایی از هیجانات مثبت و منفی را از خود نشان میدهند و ترجیح میدهدند برای حل مشکلات در مذاکره و بحث طولانی در مورد بسیاری از مسائل درگیر شوند. (گاتمن، 1993، فیشر پاتریک، 1988)
این زوجها تا اندازهای با یکدیگر رقابت میکنند و جنبههای تعارضشان شامل تکرار زیاد احساسات منفی و تلاش برای متقاعد کردن یکدیگر است ولی مشاهدات نشان میدهد حتی زمانی که سطوح منفی افزایش مییابد. عاطفه و احساس مثبت است و سوء نیت و بدجنسی در آن نیست و ویژگیهای شخصیتی طرف مقابل را هدف قرار نمیدهند و روابط رضایتمندی را برقرار میکنند. (استئوبر، 2005)
زوجهای ناسازگار
این زوجها زمانی که درگیر تعارض میشوند هیچکدام کوشش سازندهای برای حل آن نمیکنند. ارتباط این زوجین تؤام با عیبجویی و سرزنش دائمی، ذهن خوانی[4]، تحقیر، حالت تدافعی، بروز هیجانات منفی زیاد و هیجانات مثبت اندک است. الگوی تعاملی با حمله و کنارهگیری همراه است. (گاتمن، 1993، فیتز پاتریک، 1988)
در واقع به دلیل این که این زوجها از هرگونه تلاش سازنده برای حفظ روابطشان کنارهگیری و اجتناب میکنند و رفتارهای غیرسازنده دارند به این زوجها «خصمانه ـ بی تعهد» نیز گفته میشود و معمولاً رفتارهای غیرسازنده باعث عدم ثبات و عدم رضایت در ازدواج میگردد. (استئوبر، 2005)
زوجهای آزاد و مستقل:
این زوجها از بروز تعارض جلوگیری میکنند و مهارتهای اندکی در جهت حل مسئله دارند. ویژگی تعاملی و ارتباطی آنها با عیب جویی و سرزنش مختصر و کوتاه، ذهن خوانی و حالت تدافعی اندک همراه است. سطح هیجانی آنها بسیار پایین است و تقریباً هیچ هیجان مثبتی از خود بروز نمیدهند. الگوی تعاملی آنها کنارهگیری ـ کناره گیری است. (گاتمن، 1993، فیتز پاتریک، 1988)
به این زوجها «خصمانه ـ بی اعتنا» نیز گفته میشود و معمولاً رفتارهای غیرسازنده باعث عدم ثبات و عدم رضایت در ازدواج میگردد. (استئوبر، 2005)
طبق اظهارات گاتمن، برای سازگاری در ازدواج نسبت رفتارهای مثبت به منفی برای برقراری تعادل و بالانس مناسب مهم است. (گاتمن، 1994)
تحقیقات نشان دادهاند افرادی که میگویند: نهایت سعی خود را برای رابطهشان کردهاند در مقایسه با افرادی که فقط کمی تلاش کردهاند، 33% کمتر خوشحال و راضی هستند . افرادی که احساس میکنند با شریک زندگی رقابت دارند، میزان 37% کمتر احساس رضایت میکنند امروزه زوجهایی که رابطهای خوشایند و دراز مدت دارند، تا 3 برابر بیشتر متوجه نقش زن و مرد هستند. (بوسکانیا، ترجمه ایراننژاد، 1375)
در واقع آنچه از خود ازدواج مهمتر به شمار میرود موفقیت در ازدواج یا سازگاری در بین زوجین است.
(برادبوری[5]، فینچام[6]و بیچ[7]، 2000). سازگاری زناشویی وضعیتی است که در آن ، زن و شوهر در بیشتر مواقع احساس ناشی از خوشبختی و رضایت از همدیگر دارند و روابط رضایتبخش در بین زوجین از طریق علاقه متقابل، میزان مراقبت از همدیگر، پذیرش و تفاهم با یکدیگر قابل ارزیابی است (سینها[8] و موکرجک[9] ،1990) رضایتمندی و سازگاری زناشویی در بسیاری از ابعاد زندگی فردی و اجتماعی افراد تأثیر میگذارد و ایفای نقش والدینی را آسان میسازد. (کامینگ[10] و همکاران، 1997)
در ازدواجهای موفق هر یک از زوجین شروع به طراحی و نوشتن فیلمنامهای مناسب میکنند و در آن خط سیر زندگی را به طور شایسته نمایان میسازند فیلمنامهای که نویسنده تهیه کننده،کارگردان، بازیگران آن را خودشان تشکیل میدهند. و در واقع فیلمنامهای با عنوان «زندگی و آینده من آنقدر که خود میخواهیم» زیرا هر فرد بهتر از هر کسی میداند که ایدهآلها، عیوب و ضعفهای شخصیتی، مقاصد و آرزوهایش کدام است. (شاهپرویزی، 1378)
در پژوهش فتحی آشتیانی و احمدی (1383) که ازدواجهای موفق و ناموفق را در بین دانشجویان مورد بررسی قرار دادهاند به عوامل سازندهای در ارتباط از جمله اعتماد به هم در زوجین، روابط کلامی خوب و مبتنی بر مراودات سالم و توافق بر مسائل اساسی زندگی از قبیل تصمیمگیری شغلی، هدفهای زندگی، تحصیلی، شیوه برخورد با فرزندان و … اشاره کردهاند.
در ازدواجهای موفق، زن و شوهر میدانند که سرانجام خودشان مسئول اعمال و رفتار خود هستند. از تواناییها و محدودیتهای خود آگاهند و هراسی از شناخت محدودیتهای خود ندارند زیرا بنای زندگی آنها به جای سرپوش گذاردن بر ضعفها، تکامل بخشیدن و مرتفع کردن ضعفها و کاستیهاست. (فتحی آشتیانی و احمدی، 1384) و برای حرکت در مسیر تکامل بایستی بدانند که بین شب و روز مهم نیست که کدامیک از ارزش وجودی بیشتر برخوردار است بلکه آن چه مهم است این است که چرخ هستی با وجود هر دو میچرخد و در نبود هر یک، دیگر تکاملی در میان نخواهد بود. (شاهپرویزی، 1378) آنها از به وجود آمدن مشکل در خانواده نمیترسند زیرا میدانند چنانچه مشکلی در زندگی یا ارتباط آنها ایجاد شود، میتوانند با کمک همدیگر به دنبال راه حل آن باشند و بنابراین محدودیتهای خود و مشکلات زندگیشان را پنهان نمیسازند. (فتحی آشتیانی و احمدی ، 1384)
آنها دوست دارند که پذیرفته شوند، مورد قدردانی هم قرار بگیرند و همسر صمیمیشان دوستشان بدارد. در این بین هیجانات نقش عمدهای ایفا میکنند.
کاناری واستافورد (1992) در بررسی عوامل مؤثر بر تداوم ازدواج اعلام کردند که رابطه قوی بین حفظ رفتارها و ارزیابیهای مثبت، درک روابط هر دو زوج وجود دارد.
[1]Fitzpatric
[2]traditoned
[3]androgynous
[4]Mindreadings expected
[5] Breadbury
[6]Fincham
[7]Beach
[8]Sinha
[9]Mukerjec
]]>