انواع رفتارهاي پرخطر

انواع رفتارهاي پرخطر

1-9-2 مصرف مواد

سوء مصرف مواد از قرن‌ها پيش وجود داشته است و با گسترش علم و فناوري، روز به روز بر گونه هاي مختلف مصنوعي و نيمه مصنوعي مواد افزوده شده و به اين ترتيب، امكان دسترسي آسان تر به آنها نيز فراهم گرديده است. اكنون نيز تقريباً كشوري وجود ندارد كه از گسترش سوء مصرف مواد در امان مانده باشد. اگرچه از ديرباز در تمام جوامع بشري سوء مصرف مواد افيوني، عادتي غير اجتماعي و نامقبول تلقي شده است، اما با وجود اين، طبقات مختلف اجتماع با اين مسأله به صورت جدي درگير هستند، به طوري كه هم اكنون مردان و زنان زيادي، خصوصاً از سنين نوجواني تا ميان سالي مواد مخدر مصرف مي‌كنند و به آن وابسته اند. اين معضل يكي از آسيب هاي مهم اجتماعي است، به طوري كه نه تنها سلامت فرد و جامعه را به خطر مي‌اندازد، بلكه موجبات انحطاط رواني و اخلاقي افراد را نيز فراهم مي‌آورد و پيامدهاي مختلفي، به خصوص عوارض رواني را هم براي فرد مصرف كننده و هم براي سايرين كه به نوعي با او ارتباط دارند، به همراه مي‌آورد.(ميري، بهرامي احسان، 1389).

مصرف مواد مخدر در سال هاي اخير افزايش چشمگيري يافته و به يك بحران تبديل شده است (بحرينيان و همکاران، 1383). شمار دانش آموزان معتاد در كشور شش تا ده هزار نفر برآورد مي‌شود (سميعي، رفيعي و طاهري نخست، 1381).

مصرف سيگار، الكل و ساير مواد در نوجوانان يك خطر مهم به شمار مي‌رود. مصرف اين مواد با افزايش احتمال خودكشي، ديگركشي، حوادث خطرناك در جواني و نوجواني و افزايش خطر بيماريهاي قلبي و سرطان در بزرگسالي همراه است. نوجواناني كه سيگار، الكل و ساير مواد به كار مي‌برند بيشتر از ساير دانش آموزان ترك تحصيل مي‌كنند، كمتر وارد دانشگاه مي‌شوند و موفقيت تحصيلي كمتري دارند.(نجفي، آوخ، خلخالي، نظيفي، فرهي و فقيرپور1384).

سن شروع مصرف مواد در كشور ما پايين آمده است. بر اساس آمار مراجعان به مراكز بازپروري، طي سال هاي 1377-1375 سهم كساني كه پيش از 10 سالگي مصرف مواد مخدر را آغاز كرده اند از تقريباً صفر در سال 1375 به 2/1 درصد در سال 1377 رسيده است. سهم كساني كه اعتياد آنها پيش از 15 سالگي يا بين 19-15 سالگي آغاز شده، تنها طي 2 سال به ترتيب از حدود 1 درصد به 3/3 درصد و از 12 درصد به 2/22 درصد افزايش يافته است. به بيان ديگر، در سال 1375 تنها 13 درصد افراد مراجعه كننده به مراكز بازپروري پيش از 19 سالگي گرفتار اعتياد شده بودند و اين رقم در سال 1377 به 5/25 رسيده است( رئيس دانا و غروي، 1380).

الف- الکل

مصرف الکل در بين جوانان از جمله رفتار پرخطري است که علاوه بر ايجاد دردسر براي فاعل آن، هزينه‌هاي بسيار زيادي را نيز بر جامعه تحميل کرده و موجب مرگ ميليون‌ها جوان و تحميل ميلياردها دلار هزينه بر جوامع انساني مي‌شود. در کشورهاي اروپايي و امريکايي نوشيدن الکل به طور هفتگي در پسران 15 ساله بيشتر از دختران است (بالوک و رووم[1]،2004). متاسفانه در جامعه ايران مصرف الکل با وجود حرام بودن در شرع و محکوميت در فرهنگ در حالي با رشد مواجهه است که متخصصين مغز و اعصاب هم نسبت به اثرات سوء الکل بر سيستم عصبي و محيطي هشدار جدي داده اند( کريمي، نيک نامي و حيدرنيا،1383).

بررسي هاي همه گير شناسي انجام شده در 30 كشور اروپايي نشان داد كه 50 درصد دانش آموزان 16-15 ساله، مصرف الكل و مواد اعتياد آور را تجربه كرده اند(رحيمي موقر و همکاران، 1385). دانش آموزان تبريزي نيز به ميزان 7/12 درصد مصرف الكل، 2 درصد مصرف داروهاي روانگردان و 59 درصد مصرف سيگار را تجربه كرده اند(محمدپوراصل، وحيدي، فخاري، رستمي و دستگيري،2007). چگونگي تعاملات دانش آموزان با مدرسه و جامعه در سال هشتم مدرسه بر سلامت رواني، پيشرفت تحصيلي و مصرف مواد آنها در سال هاي آينده تأثير دارد (ليندال، هلن، ديپ، ليندال، جوهن، سارا، گلن و جئورگ[2]،2007، به نقل از جباري بيرامي، بخشيان، وحيدي و محمدپوراصل1387). بنابراين يكي از راه هاي كاهش مصرف مواد در بزرگسالي كنترل آن در نوجواني(رحيمي موقر و سهيمي ايزديان،1384) با آگاه سازي و اصلاح نگرش افراد نسبت به اعتياد و مواد مخدر و اصلاح شيوه زندگي است(طارميان،1382).

ب-  سيگار

مطالعات مختلف درباره الگوي سيگار کشيدن در بين نوجوانان امريکايي و اروپايي نشان مي‌دهد 11 تا 57 درصد پسران 15 ساله و 12 تا 67 درصد دختران 15 ساله در طول هفته سيگار مي‌کشند در ايران حدود 13 درصد دانش آموزان پايه‌هاي سوم راهنمايي تا سوم دبيرستان کشور در معرض خطر مواد مخدر قرار دارند و بر اساس پژوهشي که روي دانش آموزان اين پايه‌ها در سراسر کشور توسط دفتر پيشگيري از آسيب‌هاي اجتماعي وزارت آموزش و پرورش انجام شده، 5 درصد دانش آموزان اين پايه‌ها حداقل يک بار مواد مخدر مصرف کرده اند(بالوک و رووم[3]،2004) گرايش روز افزون نوجوانان و جوانان ايراني دخانيات و کاهش سن مصرف سيگار در کنار آن، ميزان استفاده از دخانيات و سيگار را در کشور بالا برده است. به طوري که بر اساس برآورد ستاد مبارزه با مواد مخدر، در حال حاضر 40 تا 45 هزار دانش آموز در معرض خطر اعتياد به مواد مخدر و 600 هزار نفر در معرض استعمال سيگار قرار دارند( ملک شاهي و مومن نصب، 1386).

ج- قليان

مصرف قليان در بسياري از کشورهاي جهان به خصوص در خاورميانه و آفريقا رواج دارد. مطالعات انجام شده در مورد مضرات قليان، ارتباط مصرف آن را در افزايش خطر ابتلاء به سرطان هاي دهان، معده، مري، ريه، کاهش عملکرد دستگاه تنفسي و کاهش باروري نشان داده اند. مطالعات متعددي که در ارتباط با شيوع مصرف سيگار، قليان و عوامل مرتبط با آن در جمعيت دانش آموزي و دانشجويي انجام گرديده است که نتايج آنها نشان مي دهد عوامل متعددي در گرايش به مصرف سيگار و قليان نقش دارد. از مهم ترين اين عوامل زمينه ساز مي توان به عوامل محيطي و وجود استرس هاي پيرامون اشاره نمود. (ترقي جاه، حمديه و يعقوبي،1389).

د- مواد توهم زا

در حال حاضر حداقل 1300 نوع ماده محرک وجود دارد که از بين آن ها ترکيبات آمفتاميني و فراورده هاي کوکا، بيشترين مصرف را در جهان دارد. در اين بين مي توان به ترکيب اکستازي و مت آمفتامين (شيشه) اشاره کرد. در ابتدا، مصرف اين مواد با مقاصد تفريحي، توسط نوجوانان اروپايي و امريکايي افزايش يافت ولي امروزه طيف وسيعي از ترکيبات اين مواد در بازار، موجود مي باشند. خسارات جاني و مالي و پيامدهاي اجتماعي، هم چون هزينه هاي اقتصادي، مرگ، خودکشي، بزه هاي سنگين، ازدواج هاي ناموفق و خطر بيماري هاي آميزشي مانند ايدز و هپاتيت در اثر سوء مصرف اين مواد را نبايست از نظر دور داشت.( براتي، وردي پور و جليليان، 1390).

2-9-2 رفتار پرخطر جنسي

به هر نوع رفتار يا رابطۀ جنسي با هم جنس يا جنس مخالف که قواعد اخلاقي، اجتماعي، عرفي در آن رعايت نشده باشد، اطلاق مي‌گردد. اين رفتار جزو رفتارهاي خطرآفرين نوجوانان نيز طبقه بندي شده است.رفتارهاي سوء جنسي يا هرزگي و بي مبالاتي جنسي عوارض متعددي مانند درگيري در ساير موارد بزه و جرم و جنايت، سوء مصرف الکل و مواد مخدر، بارداري نامشروع، سقط جنين غيرقانوني، روسپيگري، بيماري‌هاي مقاربتي و ايدز را به دنبال دارد.(کامکار، 1381).

آموزش ارتباطات به جوانان، به منظور تصميمات آگاهانه و مسئولانه از جانب فرد براي زندگي مستقل، سالم و مطمئن ضروري است. اين آموزش‌ها مي‌تواند آشنايي با روابط آسيب زا، روابط سالم، ضرورت ازدواج و تولد كودك و ارتباطات ثابت به عنوان واحد كليدي در ساخت جامعه را در بر بگيرد. اين آموزش‌ها بايد موجب رشد رواني، فرهنگي و اخلاقي شده و فرد را براي مسئوليت هاي زندگي آماده كند. آموزش هاي مؤثر موجب به تعويق افتادن ارتباطات جنسي مي‌شود. اين آموزش‌ها باعث فهم خود، ديگران و احترام قائل شدن براي خود و ديگران مي‌شود(يوسفي، اشرف، هويدافر،1386)

جوان بودن جمعيت كشور و رشد فزاينده خطرپذيري جنسي و پيامدهاي ناگوار آن در بين نوجوانان، ضرورت آمادگي جامعه دربرابر سرعت تغييرات رفتاري و نگرشي آن‌ها را بيش از پيش نمايان مي‌كند.

اعتياد و رفتارهاي پرخطر جنسي از مهم ترين رفتارهاي مخاطره آميز هستند که فرد و جامعه را در معرض ابتلاء به بيماري‌هاي عفوني خطرناکي مانند ايدز و هپاتيت‌هاي ويروسي قرار مي‌دهد( نانسي و پتري[4]،2000، به نقل از ملکشاهي و مومن نسب 1386).

در ايران طبق آمار منتشر شده توسط مرکز کنترل بيماري‌هاي وزارت بهداشت در سال 1386، شمار مبتلايان شناخته شده به اچ‌اي وي به 16090 نفر افزايش يافته است. تخمين زده مي‌شود که روزانه بيش از 40 نفر در ايران به ويروس اچ‌اي وي مبتلا شده و در حال حاضر رقمي حدود 70 الي 80 هزار فرد مبتلا وجود داشته باشد. در مورد راه‌هاي انتقال اچ‌اي وي، هرچند هم هنوز انتقال تزريقي در رتبه‌ي اول قرار دارد ولي انتقال از طريق تماس جنسي به صورت تصاعدي رو به افزايش و در حال جايگزيني با روش تزريق است (گزارش جمهوري اسلامي ايران، 1386). سن بيشتر مبتلايان شناسايي شده بين 25 تا 34 و سپس 35 تا 44 سال است که با توجه به دوره‌ي کمون طولاني، حدود 10 سال، بديهي است درصد بسياري از موارد آلودگي به ويروس، در زمان نوجواني و جواني اتفاق مي‌افتد( خلج آبادي فراهاني و عبادي فردآذر، 1382

[1]– Bullock, &Room

[2]– Lyndal,Helen, Dip, Lyndal, John, Sara, Glenn& George

[3]–Bullock  & Room

]]>